بررسي و تحليل تصرّفات نشانه شناسي مولوي در حكايت «شاه و كنيزك» (لايۀ ايدئولوژيك سبك‌شناسي)

An investigation and analysis of Molavi semiotic possessions in the story of "King and Maid" (in the ideological layer of stylistics)

زمينه و هدف: حكايات مثنوي، ساخته وپرداختۀ ذهن مولانا نيستند، بلكه مولانا مستقيم يا غيرمستقيم آنها را از مآخذي ديگر دريافت كرده است. برخي از اين حكايات ازجمله حكايت «شاه وكنيزك»، از مآخذي غيرعرفاني برداشت شده اند، ولي مورد دخل و تصرّف واقع شده و سپس در مثنوي بگونه اي بسيار متفاوت از مآخذ خود روايت شده اند. مهمترين تصرّفات مولانا در مآخذ حكايت شاه و كنيزك، تصرّف در نشانه ها ميباشد و هدف پژوهش حاضر نيز بررسي چرايي و چگونگي همين تصرّفات است. روش مطالعه: اين پژوهش، مطالعه اي نظري است كه به شيوۀ توصيفي- تحليلي انجام گرفته است و روش گردآوري اطلاعات، كتابخانه اي ميباشد. در اين پژوهش بر اساس نشانه شناسي گفتماني و با استفاده از ابزارهاي تحليل انتقادي گفتمان، به بررسي لايۀ ايدئولوژيك سبك روايتگري مثنوي پرداخته شده است. يافته ها: مولانا بعنوان راوي مثنوي، حكايت شاه و كنيزك را از چهارمقاله و فردوس الحكمه و مآخذي ديگر اقتباس نموده و با تصرّف و تغيير در نشانه هاي آن و بهره مندي از نمادهاي خاص گفتمان عرفاني، روايتي تازه و ديگرگون را از آن ارائه كرده است. در نتيجۀ اين دگرگوني گفتماني و سبكي، حكايت مذكور، كاركردي ايدئولوژيك و متفاوت از مآخذ خود يافته است. نتيجه گيري: مولانا با خارج كردن حكايت مزبور از بافت اصلي و با ساختارشكني و بازتعريف نشانه هاي نظام معنايي گفتمانِ حاكم بر مآخذ حكايت، آن را به استخدام گفتمان عرفاني درآورده و نظام معنايي عرفاني موردنظر خويش را تثبيت و برداشت خاص خود را از حكايت مذكور به مخاطب، منتقل نموده است. ازآنجاكه گفتمان عرفاني مولانا در تقابل با گفتمانهاي اهل دنيا، متشرّعه، علماي قشري، متكلّمان و فلاسفه سامان يافته است، در روايت مثنوي از اين حكايت نيز تقابل دوقطبي ميان گفتمان عرفاني با گفتمانهاي يادشده ديده ميشود؛ بگونه اي كه دالهاي گفتمانهاي رقيب به حاشيه رانده و طرد شده و دالهاي گفتمان عرفاني برجسته –گشته اند.

BACKGROUND an‎d OBJECTIVES: The anecdotes of Masnavi are not fabricated and paid for by Rumi, but Rumi has received them directly or indirectly from other sources. Some of these anecdotes, including the anecdote of "Shah and Kenizak", have been taken from non-mystical sources, but have been seized and then narrated in a very different way from their own sources in Masnavi. The most important possessions of Rumi in the sources of the story of the king and the maid are the possession of signs and the purpose of the present study is to investigate the why and how of these acquisitions. METHODOLOGY: This research is a theoretical study that has been done in a descriptive-analytical manner and the method of data collection is library. In this research, based on discourse semiotics and using critical discourse analysis tools, the ideological layer of Masnavi narrative style has been studied. FINDINGS: Rumi, as the narrator of Masnavi, has adapted the story of the king and the maid from four articles and Ferdows al-Hikma and other sources, and by capturing and changing its signs and using special symbols of mystical discourse, a new and different narration. It has provided. As a result of this change in discourse and style, the narrative has found an ideological and different function from its sources. CONCLUSION: By removing this anecdote from the main context and by deconstructing and redefining the signs of the semantic system of the discourse governing the sources of the anecdote, Rumi employs it in mystical discourse and establishes his own mystical semantic system. Has transferred himself from the above story to the audience. Since Rumi's mystical discourse is organized in opposition to the discourses of the world, theologians, cortical scholars, theologians and philosophers, in the Masnavi narration of this anecdote, a bipolar opposition is seen between the mystical discourse and the mentioned discourses; In such a way that the signs of rival discourses have been marginalized and rejected, and the signs of mystical discourse have become prominent.