تحليل و بررسي عقل و عشق در متون نثر عرفاني فارسي از آغاز تا پايان قرن هفتم

Analysis of reason and love in Persian mystical prose texts from the beginning to the end of the seventh century

هدف و زمينه: دو موضوع بسيار مهمي كه هميشه با چالشهاي فراواني در بين صاحب‌نظران و محققان حوزۀ پژوهشهاي عرفاني روبرو بوده است، رابطه عقل و عشق از ديدگاه عرفاست. با توجه به تعاريف و نظريات مختلفي كه دربارۀ اين دو نيروي خدادادي است، كداميك از اين دو، انسان را به سعادت و لقاي الهي ميرسانند. آيا در اين مسير نسبت به يكديگر برتري دارند؟ اينكه عارفِ شاعري همچون مولوي پاي استدلاليون را چوبين ميداند و يا عطار نيشابوري عقل را براي طي طريق در مسير خداوند، طفلي بشير ميشمارد و غالباً عرفا عقل را ذم ميكنند، و از طرف ديگر همين عرفا از گوهري به نام عشق سخن‌پردازي ميكنند و آن را مركبي توانا براي رسيدن به خداوند ميدانند، موضوعاتي است كه ضرورت بحث در باب آن را ضروري ميسازد. روش مطالعه: اين پژوهش با روش گزدآوري اطلاعات كتابخانه اي و به طريق توصيفي-تحليلي-تطبيقي نگاشته شده است. در بخش پردازش تحليلي موضوع، ابتدا به نظر عرفا دربارۀ عقل پرداخته شده و در بخش بعدي نظر ايشان را دربارۀ عشق تحليل و بررسي شده است. يافته ها: در متون منثور عرفاني نيز در اين باره بحث مفصل شده است. كشف المحجوب با دقت هرچه تمامتر به نظريات اختلافي عرفا در اين رابطه پرداخته است و رسالۀ قشيريه فصلي از كتابش را به اين موضوع اختصاص داده است. البته كساني همچون نجم الدين رازي، بهاء ولد و سهروردي هركدام رساله اي جداگانه در اين باب نگاشته اند. نتيجه گيري: عقيدۀ نويسندگان بر اين است كه عقل داراي مراتب مختلفي است كه عرفا تنها آن جنبه از عقل جزئي‌نگر و معاش‌انديش را كه عافيت‌طلب است، در تقابل با عشق ميدانند و جنبۀ روحاني عقل كه ميتواند با عقل فعال در ارتباط باشد و زمينۀ پيشرفت سالك را فراهم آورد، هيچگونه تعارضي با عشق ندارد، بلكه با مركب عشق هماهنگ و همسو است.

BACKGROUND an‎d OBJECTIVES: Two very important issues that have always faced many challenges among experts and researchers in the field of mystical research, is the relationship between reason and love from the perspective of mystics. According to the different definitions and theories about these two God-given forces, which of the two leads man to divine bliss and encounter? Are they superior to each other in this direction? That a mystic poet like Rumi considers the feet of reasoners as wood, or that Attar Neyshabouri considers reason to be a child of the path in the path of God, and often mystics blame the intellect, and on the other hand, the same mystics speak of a gem called love and call it They know that they are capable of reaching God, these are the issues that make it necessary to discuss them. METHODOLOGY: This research has been written by library information retrieval method and descriptive-analytical-comparative. In the analytical processing section of the subject, first the mystics' views on reason are discussed and in the next section their views on love are analyzed and examined. FINDINGS: This has been discussed in detail in mystical prose texts. Kashfat al-Mahjoub has dealt with the mystics' differing theories in this regard as carefully as possible, and Qushayriyah's treatise has devoted a chapter of his book to this subject. Of course, people like Najmuddin Razi, Bah به 'u'll ول h, and Suhrawardi have each written separate treatises on the subject. CONCLUSION: The authors believe that the intellect has different levels that mystics consider only that part of the partial and subsistence intellect which is sanity, as opposed to love and the spiritual aspect of the intellect that can be related to the active intellect and the background of progress. Provided by the seeker, it has no conflict with love, but is in harmony with the compound of love.