بررسي و تحليل سبك‌شناسي نسخۀ خطّي «مرآت السالكين» اثر «ميربابا درويش نقشبندي»

Stylistic study and analysis of the manuscript of "Meraat Al-Salkin" by "Mir Baba Darvish Naqshbandi"

زمينه و هدف: نسخه هاي خطّي از گنجينه هاي ارزشمند ميراث فرهنگي هر ملت و حاصل جهان‌بيني هريك از شاعران و نويسندگان است. احياي دست نوشته هاي كهن و زدودن گرد فراموشي از سيماي متون قديمي و شناسايي آفرينندۀ اين آثار اهميّت شاياني دارد. نسخۀ خطي «مرآت السالكين» اثر «مير بابا درويش نقشبندي» يكي از اين آثار ارزشمند است كه بدليل بكار بردن اصطلاحات صوفيه و عرفاني بويژه طريقۀ نقشبنديه و معرفي برخي از بزرگان اين طريقه و آداب رسوم و اعتقادات نقشبندي ميتواند در شناخت اين طريق صوفيه مؤثر باشد. اين تحقيق علاوه بر معرفي اين نسخۀ خطي و مؤلف آن، به بررسي ويژگيهاي سبكي در اين اثر ميپردازد. روش مطالعه: اين مقاله براساس مطالعات كتابخانه اي و به شيوۀ توصيفي-تحليلي انجام شده است. يافته ها: نسخۀ خطي «مرآت السالكين» اثر «مير بابا درويش نقشبندي» به شمارۀ5629 در كتابخانۀ دانشگاه تهران نگهداري ميشود. «ميربابا پسر مير درويش نقشبندي» يكي از عارفان و نويسندگان و شاعران باذوق، ولي ناشناختۀ قرن دوازدهم قمري است. اين اثر توسط كاتبي نامعلوم در سال 1118 ه.ق به خط نسخ كتابت شده و مشتمل بر 430 صفحه است. البته نسخۀ فوق پس از نگارش توسط كاتب و يا ديگري مورد بازبيني و اصلاح قرار گرفته كه در حاشيۀ متن تصحيح شده و اغلب با خط زدگي ترميم و اصلاح گرديده است. نتيجه گيري: كتاب مرآت السالكين دربردارندۀ مسائل عرفاني صوفيه، مطالب نثر و نظم، شامل آيات، احاديث، قصايد و غزليات است. ميربابا در اين اثر با طرح عناوين مختلف عرفاني، حكايات و داستانهاي منظوم كه آميخته به آيات، احاديث، امثله، مباحث و موضوعات اعتقادي و عرفاني است، به شرح مطالب خود به روش تمثيل ميپردازد. نويسندۀ اين اثر، در اغلب موارد به كتب طريقۀ نقشبنديه و به اشعار و كتاب سلسله الذهب جامي و مثنوي مولوي توجه زيادي داشته است و در برخي موارد از اشعارخود در متن آورده كه عمدۀ اين اشعار نادرست آمده است. همچنين گاه شعر ديگران به غلط به شاعران ديگري نسبت داده شده ‌است. درآميختگي نظم و نثر، كاربرد فراوان آيات، احاديث و كلمات عربي از ويژگيهاي خاص نثر اين نسخه ميباشد. كاربرد واژه ها و اصطلاحات عرفاني و صوفيه خصوصاً اصطلاحات طريقت نقشبنديه از ديگر تمايزات سبك‌شناسي نثر اين نسخه است.

ABSTRACT BACKGROUND an‎d OBJECTIVES: Manuscripts are valuable treasures of the cultural heritage of each nation and the result of the worldview of each of the poets and writers. It is very important to revive the ancient manuscripts and remove the oblivion from the appearance of ancient texts and to identify the creator of these works. The manuscript of "Meraat Al-Salkin" by "Mir Baba Darvish Naqshbandi" is one of these valuable works that due to the use of Sufi and mystical terms, especially the Naqshbandi method and the introduction of some of the greats of this method and the customs and beliefs of Naqshbandi can be recognized in this Sufi way. Be effective. In addition to introducing this manuscript and its author, this research examines the stylistic features of this work. METHODOLOGY: This article is based on library studies and has been done in a descriptive-analytical manner. FINDINGS: The manuscript of "Meraat Al-Salkin" by "Mir Baba Darvish Naqshbandi" No. 5629 is kept in the library of the University of Tehran. "Mir Baba, son of Mir Darwish Naqshbandi" is one of the mystics, writers and poets with taste, but unknown in the twelfth lunar century. This work was written by an unknown scribe in 1118 AH in Naskh script and contains 430 pages. Of course, the above version has been reviewed and corrected after being written by a scribe or someone else, which has been corrected in the margins of the text and has often been corrected with a line. CONCLUSION: The book of Mir'at al-Salkin contains Sufi mystical issues, prose and poetry, including verses, hadiths, poems and lyric poems. In this work, Mir Baba describes his contents in an allegorical way by proposing various mystical titles, anecdotes and poetic stories that are mixed with verses, hadiths, proverbs, doctrinal and mystical topics. The author of this work, in most cases, has paid much attention to the books of the Naqshbandiyya method and to the poems and books of the Jami and Masnavi Rumi dynasty, and in some cases he has included in the text some of his poems that are mostly incorrect. Other poets have been attributed. In the fusion of poetry and prose, the extensive use of Arabic verses, hadiths and words is one of the special features of prose in this version. The use of mystical and Sufi words and expressions, especially the terms of the Naqshbandiyya sect, is another stylistic distinction of prose in this version.