بررسي و تبيين چگونگي تأثير ساماندهي فضايي بر شكل گيري الگوهاي معماري مسجد مدرسه هاي دوره قاجار در تبريز

يكي از بناهايي كه پس از اسلام اهميت ويژه‌اي پيدا كرد، مدارس مي‌باشد. اين گونه فضايي از دوره سلجوقي با نظاميه‌ها آغاز و پس از طي مراحل تكامل خود، در دوره قاجار به شكل مسجد مدرسه‌ها گسترش يافت. با ورود مدرنيته به ايران و تحول نوع آموزش، كاربرد اين گونه فضايي محدودتر شده و مدارس مدرن، شكل ديگري به خود گرفتند.با توجه به ويژگيهاي مسجد مدرسه‌ها و اهميت كالبدي كاركردي و مفهومي آنها در ايران اسلامي، در اين مقاله تلاش شده با بررسي مهمترين مسجد مدرسه‌هاي دوره قاجار، به تحليل نمونه‌هاي شهر تبريز پرداخته شود. در اين تحقيق كه به روش توصيفي تحليلي و تاريخي و با مطالعات كتابخانه اي و ميداني به انجام رسيده است، بررسي ويژگيهاي فضايي مسجد مدرسه هاي شهر تبريز در دوره قاجار و مقايسه آن با خصوصيات ساير مسجد مدرسه ها، به عنوان الگوهاي معماري مدارس اين دوران، انجام شده تا به پرسش درباره ساختار و ويژگيهاي فضايي و تأثيرات نوع ساماندهي فضاها در پيدايش الگوها، پاسخ داده شود. نتايج نشان داد كه عليرغم وجود شباهت در خصوصيات فضايي اصلي، نمونه‌هاي مطالعاتي، تفاوتهاي ماهوي با الگوهاي مسجد مدرسه‌هاي اين دوران دارد و معماران اين بناها تلاش نموده‌اند با بهره‌گيري از ساختارهاي اصلي، با انجام تغييراتي مناسب‌ترين پاسخ را به شرايط محيطي منطقه دهند.