ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎي ﺷﺎﮔﺮدﭘﺮوري در ﻋﺮﻓﺎن اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻣﻨﺶ ﻣﻌﻠﻤﯽ ﺟﻨﯿﺪ ﺑﻐﺪادي، ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ ﺑﺴﻄﺎﻣﯽ و ﻧﺠﻢ اﻟﺪﯾﻦ ﮐﺒﺮي

Recognizing the Components of “Disciple-educating” in Islamic Mysticism with Emphasis on the Teacher Character of Jonaid Baghdadi, Bayazid Bastami and Najmoddin Kobra

«عرفان اسلامي» يكي از منابع غني در فرهنگ اسلامي−ايراني است كه با رجوع به آن، ميتوان دلالت هاي ارزشمندي براي تعليم و تربيت اسلامي، بازشناسي نمود. يكي از اين دلالت ها، «شاگردپروري» است. بسياري از عرفاي مسلمان، ضمن اهتمام به سير و سلوك عرفاني، به پرورش شاگرد نيز التفات ويژه اي داشته اند. در اين راستا، پژوهش حاضر به مطالعه احوال، اقوال و منش شاگردپروري سه عارف مشهور يعني جنيد بغدادي، بايزيد بسطامي و نجم الدين كبري پرداخته و با بهره گيري از روش تحليل مضمون، بيست و چهار مولفه شاگردپروري را بازشناسي نموده است. در گام بعدي، مولفه هاي اوليه (خرده مضمون ها) در قالب دو مضمون سازمان دهنده (منش فردي و منش ميان فردي) دسته بندي شدند و در نهايت همه آنها در ذيل مضمون فراگير «منش شاگردپروري» قرار گرفتند. يافته هاي اين پژوهش نشان مي دهد كه از ميان مضمون هاي استنتاج شده، شش مضمون «عبوديت و بندگي خداوند، حسن خلق، تخصص و تبحر علمي، كلام نافذ و تاثيرگذار، مجاهدت در كسب علم و حفظ حرمت و شخصيت شاگردان» از بيشترين فراواني برخوردار بوده و از مهم ترين ويژگي هاي معلم شاگردپرور محسوب ميشوند. تدوين شبكه مضامين، چارچوب مفهومي از رابطه مضمون هاي شاگردپروري و الگوي «معلم شاگردپرور» از ديگر يافته هاي اين پژوهش به شمار مي آيد.

"Islamic mysticism" is one of the rich sources in Islamic-Iranian culture, which can be used to identify valuable implications for Islamic education. One of these implications is "disciple-educating". Many Muslim mystics have paid special attention to nurturing the disciples while paying attention to mystical conducts. In this regard, the present study has examined the circumstances, sayings and character and conducts of three famous mystics, namely Jonaid Baghdadi, Bayazid Bastami and Najmoddin Kobra; and by using the method of thematic analysis, has recognized the twenty-four components of disciple-educating. In the next step, the initial components (sub-themes) were categorized into two organizing themes (individual character and interpersonal character), and finally all of them were included in the comprehensive theme of “disciple-educating manner". The findings of this study show that among the themes extracted, the six themes of "worship and servitude to God, good character, expertise and scientific proficiency, penetrating and effective speech, struggle in acquiring knowledge, and preserving the dignity and personality of disciples" have had the highest frequency and are among the most important characteristics of a disciple-educating teacher. The development of a thematic network and a conceptual framework for the relationship among themes of disciple-educating, and the “disciple-educating model” are among other findings of this study.