پديد آورندگان :
سعادت مهر، محمدامين دانشگاه مازندران - گروه باستان‌شناسي , مهرآفرين، رضا دانشگاه مازندران - گروه باستان‌شناسي , ياغي زهي، مريم دانشگاه مازندران - گروه باستان‌شناسي , نصراللهي، زهرا دانشگاه سيستان و بلوچستان - گروه باستان‌شناسي
كليدواژه :
سكه‌شناسي , عرب-ساساني , خلفاي‌راشدين , امويان , عبدالله‌بن‌زبير
چكيده فارسي :
اعراب در زمان جاهليت و چه در صدر اسلام از فنون ضرب سكه اطلاعي نداشتند، اما به مناسبت تجارت و موقعيت تجاري شهر مكه، سكه را در نظام اقتصادي خود پذيرفته بودند و از درهم‌هاي نقره ساساني، سليدوس‌هاي طلا و فليس‌هاي مسين بيزانسي استفاده مي‌كردند؛ تا اينكه با گشايش سرزمين‌هاي ايران و بخش‌هاي از امپراطوري بيزانس، به فناوري ضرب سكه نيز دست يافتند و به واسطۀ مردمان آن سرزمين‌ها به ضرب سكه پرداختند. امروزه نخستين درهم‌هاي اسلامي را عرب-ساساني نام گذارده‌اند كه از منظر پژوهش جايگاه بالايي دارد. سكه‌شناسي سكه‌هاي عرب-ساساني، مي‌تواند نقطۀ عطفي در سكه‌شناسي سكه‌هاي ساساني و اسلامي باشد كه با مطالعه آنها اطلاعات بسياري در مورد روند فتوحات، فاتحان و حكمرانان، جغرافياي سياسي و اداري، و ... به دست مي‌آيد؛ اما مسأله كانوني اين پژوهش، مطالعۀ سير تحولي ضرب اين سكه‌ها از آغازين لحظه‌ها تا واپسين روزها بوده است كه با بررسي دقيق ويژگي‌هاي اين سكه‌ها مانند نوع خط به كار برده شده، نقوش، تاريخ‌ها، ضرابخانه‌ها، و نام حاكمان صاحب سكه صورت مي‌پذيرد. در نتيجه مشخص گشت كه در بدو گشايش ايران، سكه‌هايي با تاريخ آخرين سال حكومت يزدگردسوم ساساني، يعني سال بيست يزدگردي (31ه.ق.)، عينا به ضرب رسيده است و پس از آن عبارت‌هاي كوفي پيرامون آن اضافه گشته است؛ پس از مدتي نيز نام خسرو بر جاي يزدگرد نقش مي‌بندد. نخستين سكه‌ها با نام حاكمان عرب، در زمان عبدالله‌بن‌عامر، پس از آن معاويه‌بن‌ابي‌سفيان و ديگر حاكمان به خط پهلوي (و برخي كوفي) ضرب گرديد. در اين سكه‌ها همچنان نقوش به مانند سكه‌هاي ساساني بوده، اما در مواردي ويژه، همانند برخي از سكه‌هاي عبدالعزيزبن‌عبدالله‌بن‌عامر، عبدالملك‌بن‌مروان، بشربن‌مروان، و يزيدبن‌مهلب تغيير و نوآوري در پشت سكه‌ها ديده مي‌شود. مدتي پس از روي كار آمدن عبدالملك‌بن‌مروان سياست‌هاي مالي جديدي اعمال شد و سكه‌هاي با وزن و شكل جديد، ضرب گرديد. اما همچنان سكه‌هاي عرب-ساساني در چرخه اقتصادي استفاده مي‌شد
چكيده لاتين :
Arabs did not know the techniques of coin minting at the time of Jahiliyah and at the beginning of
Islam, but they accepted the coin in their economic system due to the trade and business position of
the city of Mecca, and used the Sassanid silver dirhams, gold solidus and Byzantine copper follies
Until the conquest of the lands of Iran and parts of the Byzantine Empire, they also acquired coin
minting technology and minted coins by the peoples of those lands. Today, the first Islamic dirhams
have been named Arab-Sassanid, which has a high status in terms of research. The numismatics of
Arab-Sassanid coins can be a turning point in the coinage of Sassanid and Islamic coins, which, with
their study, a lot of information about the process of conquests, conquerors and rulers, political and
administrative geography, and … will be gained. But the focal point of this study was to study the
evolution of minting these coins from the early moments to the last days, by carefully examining the
characteristics of these coins, such as the type of scripts, motifs, dates, mint names and the names of
the rulers. As a result, it became clear that at the beginning of the conquest of Iran, some coins were
minted with the date of last year of Yazdgird III -the last Sasanian king-, 20 Yazdgirdi (AH 31). After
that, the Kufic phraseswere added around it; after some time, Yazdgird's name changed to Khosrow's
name. The firstcoins with Arabic names were minted, during the reign of Abdullah ibn Amir,
Muawiyah bin Abi-Sufyan and other rulers in Pahlaviscripts (some in Kufic scripts).In these coins, the
motifs were still like Sassanid coins.
