آغاز غيبت امام دوازدهم (عج): حيرت شيعيان و نقش عالمان شيعه در رفع آن

غيبت امام دوازدهم عليه‌السلام، به‌ويژه آغاز غييبت كبري كه از سال 329 ق آغاز شد، آغاز دوران دشواري در جامعه شيعي به لحاظ اعتقادي بود كه شيعيان، با بحران بزرگي مواجه شده و به حيرتي عجيب گرفتار شدند. نوشتار حاضر، با استفاده از روش توصيفي تحليلي، پس از اشاره‌اي كوتاه درباره غيبيت صغري و كبري و چگونگي آغاز غيبت كبري، به بررسي وضعيت اعتقادي شيعيان و حيرتي كه آنان بدان گرفتار شدند پرداخته و علل آن را بررسي كرده و سپس، به نقش برجسته عالمان شيعه براي رفع اين حيرت پرداخته است. بر اساس اين تحقيق، در اين دوران، سردرگمي گسترده و بحراني فراگير دامنگير شيعيان بوده كه شيعيان از بغداد تا اقصي نقاط خراسان، درگير آن بوده و باعث پراكنده شدن شيعيان به فرقه‌هاي گوناگون شده بوده است. سه عامل طولاني شدن غيبت، اختناق و شدت تقيه، و شبهه‌افكني فرقه‌هاي ديگر به‌ويژه زيديه و معتزله از مهم‌ترين عوامل پيدايش اين بحران بوده است. اما آنچه اهميت بيشتري داشت، نقش عالمان شيعه در زدودن اين بحران و حيرت، و روشنگري آنان در اين جهت بود. آثار بسياري در قرن چهارم و پنجم هجري از سوي بسياري از بزرگان شيعه نگاشته شد كه نشانه اهتمام آنان به رفع بحران از جامعه شيعه به حساب مي‌آيد. تازه هاي تحقيق مسئله غيبت امام دوازدهم7 براي شيعيان دوازده‌امامي يك مسئله مهم است كه امروزه جزو بديهي‌ترين عقايد اين دسته از شيعيان به حساب مي‌آيد؛ اما اين مطلب به لحاظ تاريخي، در آغاز غيبت امام، دشواري‌هاي بسياري براي شيعيان به وجود آورده بود. مشكل اصلي آن بود كه تنها بخش اندكي از شيعيان از مسئله غيبت امام دوازدهم اطلاع و آگاهي كامل و كافي داشتند و اين مسئله براي همه شيعيان به نحو دقيق تبيين نشده بود. ازاين‌رو، مسئله غيبت براي بسياري از جامعه شيعي، امري غير مترقبه و غير منتظره بوده است. به همين سبب، با تحقق غيبت امام دوازدهم7، بحران اعتقادي بزرگي دامنگير شيعيان شد كه در منابع تاريخي و كلامي، از آن به «حيرت» تعبير شده است. ازاين‌رو، غيبت امام دوازدهم7، به‌ويژه غييبت كبرا كه از سال 329 هجري آغاز شد، آغاز دوران دشواري در جامعه شيعي به لحاظ اعتقادي بود و بدنه اصلي جامعه شيعي با بحران بزرگي مواجه گرديد و به حيرتي عجيب گرفتار شد. بر اساس اين تحقيق، حيرت شيعيان بسيار فراگير بود و اكثر شيعيان را به خود مشغول كرده بود و در برهه‌اي از تاريخ، سردرگمي گسترده و بحراني فراگير دامنگير شيعيان شده بود كه شيعيان از بغداد تا اقصا نقاط خراسان درگير آن بودند و همين موجب پراكنده شدن شيعيان به فرقه‌هاي گوناگون بوده است. عوامل بسياري در اين سردرگمي نقش داشت كه سه عامل طولاني شدن غيبت، اختناق و شدت تقيه، و شبهه‌افكني فرقه‌هاي ديگر، به‌ويژه زيديه و معتزله از مهم‌ترين عوامل پيدايش اين بحران به شمار مي‌آيد. با اين حال، آنچه اهميت بيشتري داشت نقش عالمان شيعه در زدودن اين بحران و حيرت، و روشنگري آنان در اين زمينه بود. عالمان شيعه در برابر اين سردرگمي، به تلاش‌هاي عالمانه بسياري مبادرت كردند و آثار بسياري در قرن چهارم و پنجم هجري از سوي بسياري از بزرگان شيعه نگاشته شد كه نشانه اهتمام آنان به رفع بحران از جامعه شيعه به حساب مي‌آيد. ايشان توانستند تا اواخر قرن چهارم هجري و در نهايت تا اواسط قرن پنجم هجري، بر اين مشكل كاملاً فائق آيند و شبهات مربوط به غيبت امام دوازدهم7 را برطرف سازند.

no abstract