پيوند دوسويه متافيزيك نور با جهان پويا و نفس‌شناسي اشراقي نزد ديونوسيوس و سهروردي

Bilateral Relationship of Metaphysics of Light with the Dynamic World and Illuminationist Psychology in Dionysius and Suhrawardī

فرضية بنيادي اين مقاله برآميختن فلسفة نوافلاطوني متأخر با سنت مسيحي و يهودي است. بر اين اساس زمينة تطبيق انديشه‌هاي ديونوسيوس با فلاسفة اشراقي و عارف مسلك، بويژه سهروردي در عالم اسلامي، فراهم ميشود. ايندو در تفكر برغم تفاوت زمينة تفكر ديني و عرفاني، نظام متافيزيكي واحدي را ترسيم ميكنند كه بر مفهوم رمزي و نقش خلاق نور استوار است. پژوهش حاضر با تمركز بر اصول اين نظام، تشابه آنها را از سه جهت مورد توجه قرار ميدهد: شباهت متافيزيكي، شباهت در نفس‌شناسي و تشابه ساختارهايي كه به تبيين آموزة كيهان بالتجلي مي‌انجامد. نويسنده درصدد است از يكسو محور اين تشابه را بر اساس هويت خلاق نور تبيين نمايد تا بدين سان هويت تجلي يافتگي جهان و فيضان صدوري نور را نمايان سازد و از سوي ديگر، اساس پيوند دوسويه نظام متافيزيكي و اشراقي آنها با جهان‌شناسي و مباني نفس‌شناسي و شهود را آشكار كند. بر اساس شباهت سه‌گانه اين دو نظام، سه نتيجة مهم حاصل ميشود: 1ـ پيدايش نظام جهان بالتجلي از الوهيت، 2ـ تبيين ساختار پوياي جهان كه بر پاية كنش اشراقي در كل عالم حاكم است، 3ـ مباني نفس‌شناسي شهود كه بنياد تأله نفس در عالم انوار را ترسيم ميكند. با اينهمه، نويسنده نشان ميدهد كه در نظام متافيزيكي هر دو متفكر، در شيوة رسيدن نفس به تأله، اختلافي آشكار ديده مي شود.

The present paper basically hypothesizes that the recent Neoplatonic philosophy is entangled with Christian and Jewish traditions. Accordingly, it would be possible to match Dionysius’ thoughts with those of Illuminationist and mystic philosophers, particularly Suhrawardī, in the world of Islam. In spite of their different religious and gnostic backgrounds, both Dionysius and Suhrawardī present the same metaphysical system that is based on the mysterious concept and creative role of light. The present study, while relying on the principles of this system, focuses on the similarities between their philosophies in three respects: metaphysics, psychology, and structures that lead to explaining the theorem of the illuminated universe. The author, on the one hand, intends to explain the core of this similarity based on the creative identity of light in order to reveal the emanated identity of the world and the effusion of light. On the other hand, he wishes to demonstrate the basis of their mutual metaphysical and Illuminationist relation to cosmology and fundamental principles of psychology and intuition. Based on the three-fold similarities of these two systems, three conclusions can be derived: 1- origination of the system of the world through emanation in divinity, 2- the reliance of the dynamic structure of the world on Illuminationist action in the whole world, 3- psychology of intuition as the basis of the deiformity of the soul in the world of lights. Nevertheless, the author shows that there is an obvious difference between the two thinkers’ metaphysical systems regarding the way the soul can attain devotion and deiformity.