كليدواژه :
محمدسعيد حكيم , محم سعيد حكيم , قاعده الواحد , الاصل الاصيل , حكيم كوچك , مؤلفِ رسالهٔ الاصل الاصيل
چكيده فارسي :
رساله اي كوچك درباره اصل و فروعات گوناگون قاعده الواحد لايصدر عنه الا الواحد در قرن يازدهم هجري قمري تأليف شده است كه از جهات گوناگون مانند نام مولف و عنوان دقيق آن مورد سئوال است. اين رساله در سال 1386 تصحيح و چاپ شده است، اما با بررسي نسخه هاي خطي و تحليل محتوايي متن آن و مقايسه با اثر ديگر مولف مي توان به طور قاطع ادعا كرد كه نويسنده آن پزشك دربار شاه عباس دوم محمدسعيد طبيب فرزند محمد باقر معروف به حكيم كوچك مي باشد. نويسنده داراي آثاري در پزشكي، شعر و مثنوي و حكمت و فلسفه است اما متاسفانه بخشي از آثارش به نام ديگران چاپ شده است مانند «ديوان شعر» و «كليد بهشت» كه به قاضي سعيد قمي و «الاصل الاصيل» كه به ملا رجبعلي تبريزي منسوب شده است. تنها اثري كه به نام وي چاپ شده است مثنوي «خورشيد و مهپاره» است. تا كنون سه رساله پزشكي از او در موضوعات اسهال، تشريح استخوانهاي سر و فك بالا و تب شناسائي شده است. برخي از آراء وي عبارتند از اشتراك لفظي وجود، الهيات سلبي، عدم امكان شناخت ذات خداوند، عدم حركت در جوهر، دفعي بودن حركت، غايتمند نبودن افعال الهي، ابطال وجود ذهني، اصالت ماهيت، عدم حدوث جسماني نفس و ابطال تجدد امثال است.
چكيده لاتين :
A small treatise on “the rule of one” (qāʿida al-wāḥid)- which denotes that from one,
only one thing can emerge- and its various accompaniments was written in the eleventh
century AH. It is questioned in various aspects such as its exact title and the
name of its author. This treatise was corrected and published in 1386 SH. However, by
examining the manuscripts and through content analysis of its text and its comparison
with another work of the author, it can be conclusively claimed that the author is a
physician at the court of Shah Abbas II, Muḥammad Saʿīd Ṭabīb, son of Muḥammad
Bāqir known as Ḥakīm Kūchak. The author has works in medicine, poetry, and philosophy,
but unfortunately some of his works have been published in the name of others,
like Dīvān-e sheʿr and Kelīd-e behesht which are attributed to Qāḍī Saʿīd Qumī
and al-Aṣl al-aṣīl which is attributed to Mullā Rajab Alī Tabrīzī. The only published
work in his name is Mathnawī Khorshīd wa Mahpāreh. So far, three of his medical
treatises on diarrhea, dissection of the bones of the head and jaw, and fever have been
identified. Some of his views are as follows: homonymity of existence, apophatic
theology, impossibility of knowing God’s Essence, refuting motion in substance, suddenness
of motion, negating purpose from Divine acts, refuting mental existence, the
ontological priority of essence, negating physical origination of the soul, and refuting
renewal of archetypes.
