تدوين تشبيهي و برخي از نمونه‌‌هاي مؤثّر آن در سينماي ايران

درك مفاهيم ضمني و كشف ظرايف تدوين فيلم كه كمتر به آن پرداخته شده است، هدف اصلي اين پژوهش است. از اين رو با انتقال يكي از پركاربردترين عناصر بلاغي (تشبيه) به مطالعات سينمايي به روشن‌‌سازي چگونگي عمل‌‌كرد تدوين تشبيهي در فيلم‌‌هاي سينماي ايران پرداخته‌‌ايم. اين پژوهش كاربردي با روش توصيفي تحليلي و با بهره‌‌گيري از منابع كتابخانه‌‌اي و منابع صوتي بصري(فيلم‌‌ها) انجام گرفته است. نمونه‌گيري به شيوۀ هدف‌مند انجام شده و چارچوب نظري بر نظريّۀ فرماليستي آيزنشتاين استوار است. در اين پژوهش نخست با بيان تشبيه و تفاوت‌‌هاي آن با استعاره و جناس، الگوي دقيقي از آن براي بررسي‌‌ در سينما ارائه و سپس به صورت عيني و عملي نمونه‌‌هايي از تدوين تشبيهي در سينماي ايران با در نظر داشتن سير تاريخي و موضوعي بيان شده است. نتايج پژوهش نشان داد نحوۀ تركيب نماها به شيوۀ تشبيهي تا حدّ زيادي بر كيفيّت زيبايي‌‌شناسي فيلم‌‌ها افزوده است. مضامين مختلفي چون تلاش براي بقا، بازيچه بودن قشر ضعيف جامعه، حرص و طمع حيواني انسان، ديد استثمارگرانه به زن، روابط پوشالي و دروغين ميان انسان‌‌ها و... از طريق اين تمهيد فرمال در فيلم‌‌ها خلق شده است. كاربرد بيشتر قطع ساده در مقايسه با ترفندهايي چون ديزالو و فيد و انتخاب مشبه‌‌به‌‌هايي كه جزوي از بافت و زمينۀ داستان بوده، بيان واقع‌‌گرايانه‌‌ و ساده‌‌تري از فرم تدوين تشبيهي را شكل داده است. در نظر داشتن روند تاريخي با نمونه‌‌هايي از دهۀ 40 تا 80 نيز به خوبي آشكار كرد با گذشت زمان پيچيدگي و ظرافت بيش‌‌تري در عرصۀ كاربرد تدوين تشبيهي رخ داده است.