يكي مهربان بودم اندر سراي - مهربانِ بي‌ريش فردوسي مرد يا زن؟ (خوانشي جنسيتي از ديباچۀ بيژن و منيژه در الشاهنامه)

A Kind Person Was in My House” Ferdowsi's Beardless kind man or woman? Gender-based reading of Bijan and Manijeh's Introduction in Al-Shahnameh

نگارندۀ مقالۀ پيشرو رهيافت «چرخش فرهنگي» را در مطالعات ترجمه به‌كار ميبندد تا دريابد چرا قوم الدين بُنداري، در سدۀ هفتم هجري، هنگام برگردان مصراع «يكي مهربان بودم اندر سراي» برابرنهادِ واژۀ «مهربان» را «الغلام» برميگزيند. از آنجا كه متن شاهنامه عاري از نشانه اي است كه جنسيت «مهربان» را روشن سازد پس مذكر پنداشتنِ «مهربان» دليلي فرامتني دارد. واكاوي الگوي ميل و كردوكار جنسي در عصر مترجم، و نيز پيش و پس از آن، نشان ميدهد كه كنش مند/سوژۀ مذكر در كردار جنسيِ خود، همزمان به دو كنشپذير/ابژه نظر داشته است: كنش پذير (نا)مذكر و كنش پذير مؤنث. به ديگر بيان برخلاف الگوي ميل جنسي معاصر كه بر دگرجنس خواهي و دوگانۀ مذكر ـ مؤنث استوار است در آن دوره، افزون‌بر دوگانۀ يادشده، حضور دوگانۀ مذكر ـ (نا)مذكر نيز در كردار جنسي هويداست. كاوش در منابع نوشتاري و نانوشتاري، همچون نگاره هاي برجامانده از پيشينيان، آشكار ميسازد كه ابژۀ (نا)مذكر امرد، مخنث، مأبون و خصي/ خواجه را دربر ميگيرد كه از اين ميان بنداري به‌سبب كنش هايي كه در متن شاهنامه به «مهربان» نسبت داده شده، الغلام/امرد را همچون معادلي براي «مهربان» برميگزيند. بدين ترتيب اين گزينش نه در همارزي دو واژه در زبانهاي مبدأ و مقصد كه در الگوي ميل جنسيِ جامعۀ مقصد ريشه دارد.