واكاوي روند تغييرات‌فضايي بلند‌مدت دماي‌حداقل ايران

امروزه تغييرات آب‌وهوا به چالشي بزرگ براي جوامع بشري تبديل شده است. نگراني گستردۀ دانشمندان و محققان علوم محيطي از گرمايش جهاني، آنان را برانگيخت تا سر‌ي‌هاي زماني پارامترهاي اقليمي، به‌ويژه دما، را مطالعه كنند و در پي آن، به آشكارسازي روندهاي اين پارامترها طي چند دهۀ اخير بپردازند. با توجه به اهميت اين موضوع، پژوهش حاضر با هدف بررسي روند تغييرات مكاني دماي‌حداقل ايران انجام شده است. در اين راستا، از داده‌هاي دماي‌حداقل شبكه‌بندي‌شدۀ V20CR با تفكيك زماني روزانه و توان تفكيك فضايي يك در يك درجه طي مقطع زماني ۱۸۳۶ تا 2019 استفاده شده است. ابتدا روند تغييرات دماي‌حداقل با استفاده از آزمون من‌ـ‌كندال محاسبه شد. سپس با استفاده از روش‌هاي آمار ‌فضايي، از جمله شاخص موران ‌جهاني، محلي و تحليل لكه‌هاي داغ، الگوهاي حاكم بر دماي‌حداقل ايران و پراكندگي آن‌ها شناسايي شدند. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان داد در ماه‌هاي سرد سال، پهنۀ بدون‌ روند و در ماه‌هاي گرم، پهنۀ روند ‌كاهشي بر سطح ايران غالب است. روند افزايشي در مناطق جنوبي و تا حدودي در جنوب ‌شرق ايران مشاهده شده است. روند‌ كاهشي در ماه ژانويه در شمال‌ غرب ايران رخ مي‌دهد و در ساير ماه‌ها به‌تدريج درحال گسترش در كل ايران است، به‌طوري ‌كه در ماه مه به حداكثر گسترش خود در سطح ايران مي‌رسد. طبق شاخص موران‌ جهاني، دماي‌حداقل ايران داراي الگوي‌ خوشه‌اي است. شاخص موران ‌محلي نيز نشان داد كه شمال ‌غرب ايران از الگوي ‌خوشه‌اي ‌پايين و نواحي جنوبي ايران از الگوي‌ خوشه‌اي بالا تبعيت مي‌كنند. يافته‌هاي حاصل از لكه‌هاي ‌داغ نشان‌دهندۀ آن است كه مناطق شمال‌ غربي داراي لكه‌هاي ‌دمايي‌ سرد (خودهم‌بستگي ‌فضايي ‌منفي) و مناطق جنوبي داراي لكه‌هاي ‌دمايي‌ داغ (خودهم‌بستگي ‌فضايي مثبت) هستند.