سناريوهاي آينده گسترش افراط‌ گرايي در آسياي مركزي و راهبردهاي مقابله با آن

Future scenarios for the spread of extremism in Central Asia and strategies confronting it

باوجود اينكه در شرايط كنوني، منطقه غرب آسيا يكي از كانون­ هاي اصلي بحران در سطح سياست جهاني شناخته مي­ شود، اما به‌ واسطه وجود بسترهاي مناسب جهت گسترش انديشه ­هاي افراط­ گرايي اسلامي در مناطقي نظير آسياي مركزي، اين مسئله را محتمل مي­ سازد كه در آينده و در مقياس وسيع اين منطقه به يكي از كانون‌هاي بحران تبديل گردد. پژوهش حاضر در پي پاسخ به اين سؤالات است كه بسترهاي اصلي گسترش افراط­ گرايي و راديكاليسم اسلامي در منطقه آسياي مركزي كدم‌اند؟ چه سناريوهايي را مي‌توان براي گسترش فعاليت­هاي گروه هاي افراطي در منطقه آسياي مركزي برشمرد؟ با توجه به موقعيت ژئوپليتيكي اين كشورها و نزديكي به مرزهاي جمهوري اسلامي ايران چه راهبردهايي را مي­توان براي مقابله با رشد افراط­ گرايي در اين منطقه و جلوگيري از خطرات رشد آن، بر امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران در دستور كار قرار داد؟ ابزار پاسخگويي به پرسش­ها تلفيق دو روش تحليل لايه ­هاي علي و سناريونويسي خواهد بود. يافته­ هاي پژوهش حاكي از آن است كه با توجه به هم‌جواري سرزمينيِ ميان منطقه آسياي مركزي با شمال افغانستان، عدم توسعه سياسي و سركوب مخالفان، ناكارآمدي سيستم اقتصادي، بيكاري و فقر، مداخله كشورهاي فرا منطقه‌اي، همچنين وجود دره فرغانه به عنوان نقطه اتصال و پيوند افراط­ گرايي در ميان كشورهاي منطقه، رشد راديكاليسم اسلامي و شباهت آن با انديشه تكفيري- جهادي در سپهر آينده­ منطقه آن را به يكي از سناريوهاي با قطعيت و احتمال وقوع بالا مبدل ساخته است. قرابت جغرافيايي ايران با آسياي مركزي موجب مي­شود كه تهديد تا درون سرزمين ايران نيز امتداد پيدا كند. لذا شناسايي زمينه ­هاي فعاليت و سنجش ميزان خطرات مترتب بر امنيت ملي با اهداف پيش‌ نگري و چاره‌ انديشي عملياتي جهت مهار اين پديده ­ي خطرناك از زمره مواردي است كه اهميت اين پژوهش را دو چندان مي­ سازد.

Although in the current situation in the West Asian region is known as one of the main centers of crisis in world politics, but due to the existence of suitable grounds for the spread of Islamic extremist ideas in areas such as Central Asia, this issue is likely to become one of the centers of crisis on a large scale in the future. The present study seeks to answer the questions: What are the main grounds for the spread of Islamic extremism and radicalism in the Central Asian region? What scenarios can be considered for the expansion of the activities of extremist groups in the Central Asian region? Regarding the geopolitical situation of these countries and their proximity to the borders of the Islamic Republic of Iran, what strategies can be put on the agenda to counter the growth of extremism in this region and prevent the dangers of its growth for the national security of the Islamic Republic of Iran? The tool for answering the questions will be a combination of causal layer analysis and scenario writing. The findings of the study indicate that the growth of Islamic radicalism and its similarity with Takfiri-jihadi thought in the future sphere of the region, has turned it into one of the scenarios with high certainty and probability of occurrence. Iran's geographical proximity to Central Asia causes the threat to extend into Iranian territory.