بررسي تطبيقي تفكرات عرفاني خواجه احمد كاساني در سلسله نقشبنديه

خواجه احمد كاساني (خواجگي كاساني) يكي از اقطاب تأثير گذار در سلسلة نقشبنديه است كه در دو حوزة عرفان نظري و عملي از اين سلسله و بزرگان آن تأثير پذيرفته است و به سهم خود با تبيين مباني سلسلة خواجگان با نظرات تبييني و تشريحي و گاه انتقادي خود تأثير گذاشته و با آثار خود به غناي آن افزوده است. اين پژوش با هدف تحليل تطابقي اصول طريقت نقشبندية احراريه با نظرات اختصاصي خواجگي كاساني با پژوهشي مبتني بر روش توصيفي تحليلي و با استناد به منابع كتابخانه اي و مجموعه رسايل خطي به اين نتيجه رسيده است كه عمدة تعليمات سلسلة مورد اشاره بر تحصيل حضور و آگاهي متمركز است و حضور و آگاهي در حقيقت در تمامي اصول يازده گانة اين سلسله حضور چشمگير و پررنگي دارد. اين اصول عبارت‌اند از : هوش در دم، نظر بر قدم، سفر در وطن، خلوت در انجمن، ياد كرد، بازگشت، نگاهداشت، يادداشت، وقوف عددي، وقوف زماني و وقوف قلبي. كاساني در رسايل خويش به تبيين هفت اصل از اين اصول پرداخته كه به ترتيب عبارت اند از: هوش در دم، نظر بر قدم، سفر در وطن، خلوت در انجمن، وقوف عددي، وقوف زماني و وقوف قلبي و چهار اصل ديگر را در ضمن اين اصول هفتگانه به‌شمار آورده و مستقل ندانسته است! هر چند كاساني در بيان اين هفت اصل، بيشتر تعليمات نقشبنديه را ارائه داده و به نظرات سلف پايبند بوده است، اما در تبيين آن‌ها تفاوت هايي نيز ديده مي شود كه ناظر به سلوك باطني و شخصي و نگاه خاص خواجه احمد كاساني به اصول ياد شده است.