فخريه در ادب فارسي (واكاوي گونه‌ شناختي فخريّه و زيرگونه‌هاي آن با نگاهي به گونه‌هاي هم‌ سنگش)

A Typological Analysis of Fakhrieh and its Subgenres by Exploring Similar Genres

فخريّه كه تسامحاً در ادبيات فارسي مفاخره ناميده مي‌شود، يكي از آن دست گونه‌هاي ادبي است كه در منابع كهن جزو اغراض شعري به حساب آمده است. نظر به اينكه اصلي‌ترين فخريّات در ادبيّات فارسي عمدتاً فخر به شاعري و قدرت سخنوري است و زمينة پيدايش‌اش، بيشتر رقابت‌هاي صنفي در خاستگاه‌هاي قدرت و بعضاً سرخوردگي‌هاي فردي و اجتماعي بوده است، با برخي گونه‌ها و همچنين اغراض و موضوعات ادبي مربوط به اين خاستگاه مثل مدحيّه‌ها، قسميّه‌ها و شكواييّه‌ها، هماهنگي‌ و هم‌سنگي‌ دارد، به طوري كه گاه در هم آميخته مي‌شوند و در قالب يك اثر ارائه مي‌گردند. البته بايد خاطرنشان كرد كه بنا به تعريف و نگاه ما در اين مقاله، فخريّه آثار ديگري را نيز شامل مي‌شود كه تا به امروز يا شناخته نشده‌اند يا از زيرگونه‌هاي فخر به شمار نمي‌آمده‌اند. تحقيق حاضر در پي آن است كه با اتّكا به مباني نظري لازم در اين تحقيق و تتبّع در نمونه‌هاي متنوّع آن و گونه‌هاي همسنگش به تعريف و دسته‌بندي علمي‌تري دست يابد.

Fakhr which is loosely called boasting poem is Persian literature is one of those literary genres which has been regarded among poetic intentions in ancient sources. Since the most famous Fakhriāt in Persian literature consist of boasting about poetic art and eloquence and they are mostly originated from professional rivalries or personal and social desperations, they show some similarities with other genres and literary intentions belonging to this origin like eulogies, oaths and elegies. Such similarities are so much that these works were sometimes mixed with each other and appeared in the form of a single work. However, according to our definition and argument in this paper, Fakhr includes other works which either have not been known to date or were not classified under this genre. This study aims to achieve a more scientific definition and classification of this genre by focusing on necessary theoretical elements and also exploring its various instances and similar genres.