ناكامي‌ها و دستاوردهاي سياست همسايگي اتحاديه اروپا

جمهوري اسلامي ايران در دوره هاي مختلف، سياست هاي مختلفي را به عنوان راهبرد اصلي سياست خارجي خود در نظر گرفته است. براي مثال در دوره اي، سياست نگاه به شرق (به طور خاص روسيه و چين) و در دوره اي نگاه به غرب (اروپا و آمريكا) مد نظر قرار گرفته است. اما از ديرباز و به اقتضاي عوامل ژئوپلتيك و عوامل فرهنگي و اقتصادي همسايگان ايران كم و بيش نقش كليدي در تامين نيازهاي امنيتي، سياسي، اقتصادي و اجتماعي ايران داشته اند. در دوران معاصر با تحولاتي كه در منطقه غرب و جنوب آسيا افتاده است (مانند سقوط صدام حسين، حضور نظامي آمريكا در عراق و افغانستان، تعميق حضور و نفوذ منطقه اي ايران به ويژه در كشورهايي مانند عراق، لبنان، سوريه و يمن) باعث اهميت روز افزون جايگاه همسايگان در سياست خارجي ايران شده است. براين اساس، شايد بتوان گفت دوره حاضر، دوره ضرورت در اولويت قرار دادن «سياست همسايگي» يا «نگاه به همسايگان» در سياست خارجي ايران مي باشد. اتخاذ سياست همسايگي نيازمند داشتن راهبردي مشخص، منسجم، بلند مدت، جامع و فراگير مي باشد كه به اذعان برخي از كارشناسان سياست خارجي ايران، چنين راهبردي وجود ندارد و يا دست كم، با توجه به شرايط موجود طراحي و تنظيم نشده است. يكي از نهادهاي بين المللي كه در زمينه سياست همسايگي داراي راهبرد مشخص و جامعي بوده است اتحاديه اروپا مي باشد كه با هدف تبديل شدن به يك قدرت و هژمونيِ هنجاريِ بين المللي اين راهبرد خود را تنظيم ساخته است. البته مسيري كه اتحاديه اروپا براي خود ترسيم ساخته بود چندان عاري از موانع و چالش هاي جدي نبود و همين چالش ها، اتحاديه را وادار به اصلاح سياست هاي همسايگي خود نمود. مقاله حاضر، با نگاهي تحليلي و توصيفي به مباني، ساختارها، رويكردها، تاثيرات و محدوديت هاي سياست همسايگي اتحاديه اروپا و به طور كلي با نظر به ناكامي ها و دستاوردهاي آن، به دنبال ارائه الگوي اوليه براي طراحي سياستي جامع نگر و منسجم براي سياست منطقه اي و همسايه محور جمهوري اسلامي ايران مي باشد.