بررسي دستاوردهاي حقوق بين‌الملل در كنترل موشك‌هاي بالستيك؛ تعامل ابرقدرت‌ها، راه‌حل پايدار

IAn Overview of International Law Achievements in the Field of Ballistic Missiles Control: Interaction among the Superpowers, an Everlasting Solution

موشك‌هاي بالستيك و انواع آن از فناوري‌هاي مدرن به‌شمار مي‌روند كه بسياري از كشورها آن‌ها را توليد مي‌كنند و بسياري ديگر از چنين فناوري برخوردار نيستند. كاربرد موشك‌هاي بالستيك كماكان از موضوعات بحث‌برانگيز در حوزۀ حقوق بين‌الملل خلع سلاح است. اگرچه بسياري از دولت‌ها اين‌گونه تسليحات را توليد يا صادر مي‌كنند، دولت‌هاي ديگر به همراه برخي سازمان‌هاي بين‌المللي اين تسليحات را نامشروع مي‌دانند. به‌هرحال به‌نظر نمي‌رسد كه حقوق و مقررات بين‌المللي حاكم بر كاربرد اين موشك‌ها به‌طور كلي قدرت الزام‌آوري داشته باشد. اين حوزه متشكل از اسناد چندجانبه با ماهيت حقوق نرم، به همراه تعداد معدودي از توافقات دوجانبه است. اگرچه قطعنامه‌هاي شوراي امنيت در مواردي قدرت الزام‌آور حقوقي ايجاد كرده است، اين قطعنامه‌ها هم دستاورد چنداني در كنترل اين تسليحات يا عدم اشاعۀ آن نداشته است. ازاين‌رو شفافيت بخشي به اين موضوع اهميت دارد. اين مقاله با روش كتابخانه‌اي سعي در توصيف موشك‌هاي بالستيك و تحليل مهم‌ترين اسناد حقوق بين‌الملل در اين زمينه دارد. پس از مفهوم‌شناسي و بررسي قطعنامه‌هاي شوراي امنيت، سازكارهاي چندجانبۀ بين‌المللي و نمونۀ توافقات دوجانبه، نهايتاً اين نتيجه به‌دست آمده است كه عملكرد حقوق بين‌الملل در كنترل موشك‌هاي بالستيك كاملاً بي‌نتيجه نبوده است. اسناد حقوقي موضوع مطالعه از حيث ديپلماسي عدم اشاعه و توسعۀ مترقيانۀ حقوق بين‌الملل در اين زمينه از اهميت برخوردار است. به‌طور خاص، توافقات ميان روسيه و ايالات متحدۀ امريكا نمونۀ ايدئالي براي شكل‌دهي به تلاش‌هاي داوطلبانۀ بين‌المللي در مذاكرات خلع سلاح يا كنترل تسليحات به‌شمار مي‌رود.

The use of ballistic missiles remains a controversial issue in international disarmament law. Although many States are producing and exporting such weapons, others, along with the international organisations, claim these weapons to be illegitimate. However, the international law and regulations governing the use of ballistic missiles generally do not appear to have binding force. In fact, there are various soft law international multilateral instruments accompanied by a few bilateral agreements. Although the Security Council resolutions have provided some binding force in this regard, they have not yet yielded the expected results regarding disarmament or non-proliferation of ballistic missiles. Therefore it is essential to clarify this issue from an international law perspective. This article conducts qualitative research to describe ballistic missiles and to analyse the significant international law instruments in this regard. Hence, a conceptology, the Security Council resolutions, the international multilateral arrangements, and the exemplary bilateral agreements are briefly discussed after an introduction. It concludes that these instruments are significant in non-proliferation diplomacy and the progressive development of international law in this field. Particularly the bilateral agreements concluded between Russia and the USA illustrate exemplary patterns in this field and future international efforts in disarmament and arms control negotiations.