مطالعه تطبيقي امكان طرح دعواي مسئوليت مدني شخص نيكوكار در فقه و حقوق كامن‌لا

Tortious Liability of Good Samaritan by Comparative Study in Islamic Jurisprudence and Law

قاعده احسان از جمله قواعد فقهي است كه در جهت حمايت از اشخاص محسن، ضمان ناشي از اعمال آنان را منتفي ميداند. مشابه اين قاعده، نظريه«مصونيت نيكوكار»است كه با سابقه‌اي دوهزارساله در حقوق كامن لا شكل گرفته و مانند «قاعده احسان»،نيكوكاران را معاف از مسئوليت مي‌شمارد. هر يك از اين قواعد، شرايطي را براي نيكوكار برشمرده‌اند كه در دو شرطِ اقدام بر اساس حسن نيت يا انگيزه احسان و عدم دريافت عوض براي عمل انجام‌شده، اتفاق‌نظر دارند. صرف‌نظراز مسئله معافيت نيكوكاران كه در منابع حقوقي متعددي بررسي‌شده است، موضوع قابل توجه حدود معافيت نيكوكاران از مسئوليت است كه مطلق نيست. شخص نيكوكار نيز در شرايطي مسئول خسارات وارده از اعمال خود است؛ هرچند اقدام او با انگيزه احسان و بلاعوض باشد. ازجمله اين موارد ايجاد خسارات عمدي، ضرر بيشتر و وجود تكليف قانوني يا قراردادي در كمك به ديگران يا ايراد ضرر به‌صورت اتلاف است كه اين امر در قانون مجازات سابق به‌صراحت پيش‌بيني شده بود، ليكن حذف عباراتي در قانون جديد موجب تشكيك در امكان طرح مسئوليت مدني نيكوكار شده است. در نظام حقوقي كامن‌لا نيز نيكوكاران معاف از مسئوليت نيستند و در فرضي كه تكليفي قانوني يا قراردادي داشته باشند يا اينكه موجبات ضرري بيش ازآنچه را حادثه براي قرباني ايجاد كرده است فراهم آورند و يا مرتكب تقصير سنگين شوند، مسئوليت جبران خسارات وارده بر آنان تحميل مي‌گردد.

Ehsan rule is among Islamic jurisprudence rules that in order to support good Samaritans, knowing excluded the tortious liability arising from their actions. Similar to this rule, is the doctrine of Good Samaritan Immunity that has formed in common law with a 2000 year history and like Ehsan rule and Good Samaritan will be considered exempted from liability. Each of these rules is considered some conditions for good Samaritans that that agree in two conditions: acting based on good faith and no consideration for action. Aside from the exemption of good Samaritans that have been investigated in numerous books and articles, significant issue is the exemption of good Samaritans from liability that is not unqualified and absolute. Good Samaritan also is liable for losses resulting from his actions although the action is motivated by charity and gratuitous. Among these are creation of intentional damages, more losses and any legal or contractual duty in helping others and with harm in from of loss which will be studied in this paper.