مسئوليت محض ناشي از زيان‌هاي وارده از اختراعات در حقوق ايران و كامن‌لا

The Strict Liability for Damages Resulting from Inventions in Iranian and Common Laws

بديهي است كه اختراعات از مشخصه‌ها و عوامل مهم توسعة اقتصادي و رفاه جامعه به شمار مي‌روند. با وجود اين، ممكن است به واسطة معيوب يا ناقص بودن در زمان توليد انبوه يا در مرحلة به‌كارگيري آن‌ها خساراتي به مصرف‌كننده يا عوامل توليد وارد شود. صرف‌نظر از مسئوليت توليدكنندگان كالاها و خدمات، مخترع نيز، به دليل حضور در طول اسباب وقوع زيان، مي‌تواند جزء مسئولان فعل زيان‌بار به شمار آيد. در حقوق ايران تا كنون مطالعة مستقلي دربارة مسئوليت احتمالي مخترعان صورت نپذيرفته است؛ درحالي‌كه بررسي مسئوليت آن‌ها ضروري به نظر مي‌رسد. با توجه به پيچيدگي‌هاي صنعتي و فني در اين حوزه، به‌كارگيري مباني مسئوليت قراردادي يا مباني سنتي مسئوليت خارج از قرارداد، مانند تقصير، دشوار است و با در نظر داشتن ضرورت رعايت مصالح و منافع جامعه و مصرف‌كنندگان اختراع جديد بهتر است نظام مبتني بر مسئوليت محض، به همان ترتيب كه امروزه در توليد كالاي معيوب اعمال مي‌شود، در رابطه با مخترعان هم مورد توجه قرار گيرد. در حال حاضر، در كامن‌لا به دعاوي عليه مخترعان در اثر نقص اختراعات بر اساس مسئوليت ناشي از عيب كالا رسيدگي مي‌شود. در فقه اماميه، با استناد به برخي قواعد فقهي، از جمله «من له الغنم فعيله الغرم»، مي‌توان بار مسئوليت را بدون نياز به اثبات تقصير بر عهدة مخترعان قرار داد.

Inventions are important factors of economic development and society welfare ; however, they may cause damage to consumers or production inputs due to their imperfection or incompleteness, during mass production or in the stage of their use. Irrespective of goods and services producers’ liability, the inventor could also be considered liable for the harmful act due to his presence as one of the causes of loss. In Iranian law, there has been no specific study of the prospective liability for inventors, while examining their liabilities seem necessary. With regard to the industrial and technical complexities in this field, it is difficult to apply the principles of contractual liability or traditional principles of non-contractual liability such as fault, and considering the interests of society and consumers of new inventions, a strict liability for inventors is preferred as it is applicable to defective goods. At present, in Common law, lawsuits against inventors due to patent imperfections are examined based on liability for defective goods. In Imamiah jurisprudence, by invoking some jurisprudential principles such as "Al Ghunm Bil Ghurm" (one can claim profit only if one is ready to take liability), the burden of liability can be placed on the inventors without the need to prove fault.