شكّاكيّت ديني و آموزه‌هاي دكارتي

Religious Skepticism and Cartesian Teachings

شكّ در باور‌هاي ديني و بازنگري در آن‌ها، چنانچه بر پايه معيارهاي درستي‌ صورت نپذيرد، به هرج‌ومرج فكري و رفتاري در جامعه مي‌‌انجامد. در اين نوشتار، با كمك تفسيري از روش شكّ دكارتي، معيارهاي بازنگري در باورهاي جاافتادة ديني تبيين شده است. نخست، ضمن اشاره به ريشه‌هاي شكّاكيّت ديني، نقش مخرّب پيش‌زمينه‌‌هاي ذهني‌ در داوري‌هاي ديني بررسي‌ شده و سپس ضمن شرح ساختار منطقي‌ يك نظام باور، ارزش‌هاي شناختي‌ متفاوت شكّ‌هاي‌ بنيادين و غير بنيادين معرفي شده‌اند. در مرحله بعد، تفاوت شكّ در مقام نظر و شكّ در مقام عمل تبيين شده و بايستگي تمايز ميان اين دو مقام نشان داده شده است. در پايان، اخلاق شكّ كردن و مسئوليت‌هاي اجتماعي فرد شكّكننده بررسي شده است.

In a traditional society, religious skepticism results in intellectual and behavioral anarchy, unless the standard method of doubting is followed. In this article, through providing an interpretation of Cartesian rules for doubting customary beliefs, I present a set of rules as the principles that must be followed in revisiting religious beliefs. After a short review of the roots of religious skepticism, I discuss the destructive impact of personal predispositions on one’s religious judgement. Then, through elaboration of logical structure of a belief system, I elucidate how fundamental doubts epistemologically differ from the rest. Next, I argue that how theoretical and behavioral skepticisms are different and how important it is to demarcate these two, when we doubt our religious beliefs. Finally, I discuss the ethic of religious skepticism and social responsibilities of religious intellectuals.