كليدواژه :
سروش , فنائي , قبض و بسط , رؤياهاي رسولانه , روشنفكري ديني
چكيده فارسي :
عبدالكريم سروش در قبض و بسط، هرچند فهم ما از دين را متغير و خطاپذير دانسته، خود دين را كامل، ثابت و بدون خطا فرض كرده است. اما در رؤياهاي رسولانه وي ابتدا تلاش كرده است، به زعم خود، مواردي از وجود نقص، خطا، و تناقض را در قرآن نشان دهد، سپس، از منظري پديدارشناسانه راه حل طبيعي‌گرايانه‌اي را پيش نهد كه بنا بر آن، پديدار وحي و پديد آمدن قرآن، فرايندي طبيعي معرفي مي‌شود. ابوالقاسم فنائي (1400) در نقد خود، تلاش كرده است نشان دهد لوازم كلامي ناشي از اين راه حل با پيش‌فرض‌هاي به ويژه هستي‌شناسانۀ آن در تعارض است. هرچند نگارندۀ اين سطور با اصل مدعاي فنائي در مورد اشكالات فرضيه‌هاي قبض و بسط و رؤياهاي رسولانه، موافق است، اما با برخي از دلايل و نقدهاي او چندان همراه نيست. در بخش اول اين مقاله، با بررسي نقدهاي فنائي به قبض و بسط و رؤياهاي رسولانه نشان مي‌دهيم با تغيير برخي از پيش‌فرض‌ها، مي‌توان روايت قانع‌كننده‌تري از اين دو نوشته ارائه داد و اعتراضات فنائي را پاسخ گفت. اما در همين بخش نشان داده مي‌شود اين تغيير پيش‌فرض‌ها با ديدگاه خود سروش سازگار نيست، و بنابراين، اعتراض‌هاي فنائي وارد است. در بخش دوم مقاله نيز نشان مي‌دهيم قبض و بسط و رؤياهاي رسولانه با مشكلات اساسي روش‌شناختي، هستي‌شناختي، معرفت‌شناختي و پديدارشناختي مواجه‌اند و لذا هر دو، ناپذيرفتني و نادرست‌اند. در پايان مقاله هم اشاره‌اي خواهيم داشت به اين كه چرا چنين ادعاهاي مشكل‌آفريني، در فضاي فكري و فرهنگي ايران، بازتابي خارج از معمول مي‌يابند.
چكيده لاتين :
Abdolkarim Soroush in his Qabz va Bast (QB) has assumed that religion (Islam) is perfect, unchangeable and free of error, though our understanding of it is imperfect, changeable, and falsifiable. However, in Royahaye Rasoolaneh (RR) he first tries to find some cases of imperfections, errors, and paradoxes in the Quran. Then, he gives an explanation for them from a phenomenological point of view, according to which, the Revelation and generation of the Quran are natural phenomena. Abolghasem Fanaei in his critique against QB ana RR has tried to show that the philosophical and theological implications of this explanation are unacceptable, and also inconsistent with its ontological presuppositions. Although I agree with Fanaei’s main claims against QB and RR, some of his arguments are not convincing. In the first part of this paper, Fanaei’s main critiques will be examined. It will be shown that more satisfactory interpretations of QB and RR can be found if some of their presuppositions are changed. The problem, however, is that this cannot be of any help to Soroush since the changes are not compatible with his views. In the second part of the paper, we will show that both QB and RR face with essential problems in the areas of ontology, epistemology, phenomenology, and methodology. So, the claims of both QB and RR are argued to be both erroneous and unacceptable. Finally, we will briefly explain why such problematic views often receive an overwhelming reception in Iran.
