نقد و بررسي ديدگاه شيخ مفيد در باره انگاره ماديت عالم آفرينش

جستار پيش‌رو به روش گردآوري كتابخانه‌اي ـ نرم‌افزاري و نيز داده‌پردازي تحليلي ـ انتقادي، با هدف تبيين سير تحولات فكري متكلمان شيعي در جهت ارتقاء كلام شيعه به نگارش درآمده است و ضمن بزرگداشت مقام علمي و نبوغ شيخ مفيد و پيشگامي او در ارائه شيوه‌‌ جمع‌ منطقي‌ ميان‌ عقل‌ و نقل‌ در علم كلام‌ و استدلالي نمودن اعتقادات و ارائه تشيع به‌­مثابه‌‌ نظام‌ فكري‌ و علمي‌ مستقل از ساير مذاهب، به بررسي مباني كلامي ايشان پيرامون عالم هستي پرداخته و ضمن نادرست دانستن انگاره ايشان درباره ماديت هستي، به تشريح پيامدهاي آن، به‌ويژه تكيه بر استدلال­هاي عقلي صرف در جهت تأويل ظواهر آيات و روايات و نيز پذيرش آموزه‌هاي ناسازگار با مباني خود پرداخته است. همچنين استدلال‌هاي ايشان را در مواردي همچون نفي تجرد ارواح بشري، نفي عالم ذر، نفي نعمت‌هاي معنوي بهشت و حمل بر مجاز نمودن معاني برخي آيات و روايات را به چالش كشيده است. هر چند مقالاتي در باره نقد مادي­انگاري متكلمان نوشته شده است، اما تاكنون تك‌تك آراء شيخ مفيد و مباني وي از كتب ايشان استخراج نشده و پاسخ داده نشده بود؛ پاسخ‌هايي كه برخي در نوع خود تازگي دارد.