بررسي تطبيقي الگوي مشروعيت و اعمال قدرت در نظام قاجاري، پهلوي و جمهوري اسلامي

الگوي مشروعيت، دربردارنده دلايل و استدلال‌هايي است كه يك نظام سياسي با استناد با آنها موجوديت، تداوم و لزوم اطاعت از خود را نزد اتباع و شهروندان خود توجيه مي‌كند. مقاله حاضر تلاش مي‌كند با مراجعه به منابع، متون و اسناد مرتبط و با استفاده از روش تحليلي مقايسه‌اي با رويكرد تطبيقي تاريخي، به مطالعه الگوي مشروعيت در سه نظام سياسي تجربه‌شده در ايران معاصر پرداخته و به اين سؤال اصلي پاسخ دهد كه مؤلفه‌هاي مشروعيت در نظام قاجاري،‌ پهلوي و نظام جمهوري اسلامي ايران كدامند؟ و وجوه اشتراك و افتراق مؤلفه‌هاي مشروعيت در اين سه نظام سياسي در چيست؟يافته‌هاي مقاله نشان مي‌دهد كه الگوي مشروعيت در اين نظام‌ها برمبناي تلفيقي از منابع مشروعيت‌ساز استوار شده است؛ لذا بايد بر سرشت تركيبي، چندبعدي و «منشوري» الگوي مشروعيت هرسه نظام سياسي تأكيد شود؛ اما تمايز مبنايي و اصلي در نقطه تأكيد و تمركز هر كدام از آنها بوده است. هسته اصلي الگوي مشروعيت و قدرت در نظام قاجاري بر مبادي انديشه سنتي سلطنت پدرسالارانه و استبدادي استوار بوده است. در نظام سلطنتي پهلوي تأكيد اصلي بر تركيبي از انديشه سلطنت پدرسالارانه و ناسيوناليسم باستان‌گرايانه بوده است. در جمهوري اسلامي نيز به‌عنوان نظامي برآمده از انقلابي مردمي و مبتني‌بر آرمان‌هاي اسلامي، ابتناي اصلي مشروعيت نظام بر مبادي ديني و مردم‌سالارانه است.