بازخواني روايت سبب نزول آيۀ قواميّت مردان (نساء: 34)‏ با تكيه بر روش تحليل اسناد ـ متن

آيۀ 34 سورۀ نساء با توجه به اينكه مباحث مربوط به قواميت مرد براي زن و نيز راهكارهاي مواجهه با نشوز زن در آن مطرح شده است، بطور ويژه‌اي مورد توجه مفسران و عالمان اسلامي بوده است. روايتي وجود دارد كه بسياري از مفسران آن را به عنوان شأن نزول آيه در نظر گرفته و مفاهيمي چون «قواميت» و «ضرب» در آيه را با توجه به اين سبب نزول معنا و تفسير كرده‌اند. در اين نوشتار، نسخه‌هاي مختلف اين روايت با استفاده از روش تحليل اسناد متن بررسي شده است. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد كه عبارت‌پردازي اين روايت متأخر است و متقدم‌ترين نسخۀ آن متعلق به اواخر قرن اول و از حسن بصري مي‌باشد. موضوع مورد نظر مفسران متقدم در بيان اين روايت، بحث قصاص زوجين بوده كه تحليل آن وابسته به مفهوم «قواميت» است. اين روايت با چنين عبارت‌پردازي‌اي در واقع به بيان سبب نزول قسمت «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساء» پرداخته و به بحث «وَاضْرِبُوهُنَّ» و تأييد يا انكار زدن زن مربوط نيست. همچنين اين روايت به دليل متأخر بودن عبارت‌پردازي و اشكالات كلامي آن، نمي‌تواند به عنوان مبنا در تحليل آيۀ 34 نساء قرار گيرد. از سوي ديگر، با توجه به بررسي روايات ديگري كه به مفهوم قواميت اشاره دارند به نظر مي‌رسد واژۀ «قوام» با «راع» به معني «حفاظت» همپوشاني معنايي بالايي دارد.