تاريخ‌نگري و تاريخ‌نگاري حزين لاهيجي (1180ـ1103ق)

اگرچه حزين لاهيجي عمدتاً به‌عنوان يك اديب و شاعر شناخته مي‌شود، بخشي از شهرت او، مربوط به جايگاه مورخانۀ اوست. او در ميان كتاب‌هاي مختلف خود، دو اثر در زمينۀ تاريخ دارد كه در آنها مي‌توان رويكرد وي را در اين حوزه ديد. دربارۀ «حزينِ شاعر» يا ديگر ابعاد زندگي او، پژوهش‌هاي بسياري صورت گرفته، اما «حزينِ مورخ» مدنظر محققان قرار نگرفته ‌است. در اين مقاله، كوشيده شد تاريخ‌نگري و تاريخ‌نگاري حزين لاهيجي بررسي شود تا به ‌اين پرسش پاسخ داده شود كه حزين چگونه به تاريخ نظر كرده و در چه چارچوب‌هايي به نگارش تاريخ پرداخته است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه حزين در ويژگي‌هايي چون عبرت‌بيني، تقديرباوري، اخلاق‌مداري و وطن‌دوستي با سنت تاريخ‌نويسي روزگار خود همسو بوده و در اين چارچوب‌هاي فكري به تاريخ نگاه كرده است. غالب بودن اين ويژگي‌ها، ناشي از ميراث ديرينۀ تاريخ‌نگاري ايراني است كه به‌صورت يك سنت پيشيني به‌ او به ارث رسيده است. اما در ويژگي‌هايي چون خارج‌بودن از چارچوب‌هاي رسمي، دنبال‌كردن انديشه‌اي خاص، دارابودن رويكرد انتقادي و نگارش تاريخ مردم، بيرون از پارادايم‌هاي غالب عمل كرده، جامعيت او در علوم مختلف، در اين امر تأثيرگذار بوده است.