بررسي پارامترهاي ژنتيكي و ارتباط بين صفات فيزيولوژيكي و عملكردي چغندرقند تحت شرايط نرمال و تنش شوري

به‌منظور تعيين پارامترهاي ژنتيكي و وراثت‌پذيري صفات مختلف چغندرقند و تجزيه ارتباط صفات، ژنوتيپ‌هاي فول‌سيب (تمام‎خواهري) و هيبريد در آزمايش‌هاي جداگانه در سال زراعي 1396 در ايستگاه تحقيقات كشاورزي مياندوآب در دو شرايط شوري و نرمال، مورد بررسي قرار گرفتند. در آزمايش فول‌سيب‌ها در شرايط شوري، صفات عملكرد ريشه، عملكرد قند خالص و ناخالص، محتواي نسبي آب برگ، وزن خشك ريشه و نسبت وزن ريشه به اندام هوايي و در شرايط نرمال صفات عملكرد ريشه، عملكرد قند، نسبت وزن ريشه به اندام هوايي و وزن ويژه برگ واريانس ژنتيكي بيشتري نسبت به واريانس محيطي داشتند و درنتيجه داراي وراثت‌پذيري عمومي بالاتري نيز بودند. در آزمايش هيبريدها در شرايط شوري براي صفات عملكرد قند خالص، ميزان پتاسيم، نسبت پتاسيم به سديم، ميزان نيتروژن و سطح برگ و در شرايط نرمال براي صفات عملكرد ريشه، ميزان سديم، نسبت پتاسيم به سديم و ميزان نيتروژن، واريانس ژنتيكي بالا بود و در نتيجه وراثت‌پذيري عمومي بالاي 0/5 مشاهده شد؛ بدين ترتيب، در برنامه‌هاي اصلاحي و گزينشي مي‌توان اين صفات را مدنظر قرار داد. در شرايط شوري، دامنه تغييرات وراثت‌پذيري خصوصي از 0/16 تا 0/66 متغير بود. بيشترين ميزان وراثت‌پذيري به ترتيب مربوط به قند ملاس با 0/66، ميزان نيتروژن با 0/43، عملكرد قند با 0/38 و محتواي نسبي آب برگ با 0/38 بود؛ بنابراين، اين صفات تا حدودي توسط اثرات افزايشي ژن‌ها كنترل‌شده و مي‌توان در برنامه‌هاي اصلاحي از درجات مختلف گزينش براي آنها استفاده كرد. در شرايط نرمال، دامنه تغييرات وراثت‌پذيري خصوصي از 0/10 تا 0/29 متغير بود و صفت محتواي نسبي آب برگ با 0/29 بيشترين ميزان وراثت‌پذيري را نشان داد. در تنش شوري، وراثت‌پذيري عملكرد ريشه و عملكرد قند در حد متوسط بود؛ بنابراين، در اصلاح عملكرد ريشه مي‌توان از گزينش در نسل‌هاي متمادي و انتهايي و همچنين توليد هيبريد استفاده كرد. نتايج تجزيه رگرسيون و عليت نشان داد كه در شرايط نرمال و شوري، وقتي عملكرد ريشه به‌عنوان متغير تابع در نظر گرفته شد، صفات وزن ويژه برگ، سطح برگ و محتواي آب نسبي برگ تغييرات موجود را توجيه كردند و از بين آنها سطح برگ داراي بيشترين اثر مثبت و مستقيم بر عملكرد ريشه بود.