مفهوم شبه در انديشه اصولي مذاهب فقهي اهل سنت

براي قياس اصولي حسب اعتباريات گوناگون تقسيمات مختلفي توسط اصوليان ارائه شده است اما بي ترديد مهم‌ترين اعتباري كه مطابق آن قياس اصولي مورد توجه قرار گرفته است بر مبناي قوت « جامع » قياس بوده است كه حسب شدت و ضعف آن به دو قسم « علت » و « شبه » تقسيم شده است؛ علت كه قوي ترين قسم جامع اصولي است همان علت اصولي حكم اصل (مقيس عليه) است كه همه قائلان به حجيت قياس بر سر حجيت قياس مبتني بر علت اتفاق نظري اكثري داشته‌اند اما در نقطه مقابل بر سر قياس مبتني بر « شَبَه » اختلاف نظرهاي فراواني تا سر حد موافقت و مخالفت مطلق قرار گرفته است؛ از منظر اصوليان «شبه» وصفي است از قبيل عرضيات موجود در بطن موضوع حكم شرعي كه قابليت آن را دارد مبناي قياس اصولي واقع شود؛ فارغ از ماهيت حقيقي وصف شبهي آنچه بسيار شايان توجه است اختلافات فراواني است كه بر سر استنباط وصف شبهي شكل گرفته است؛ اين اختلاف نظرها به قدري شديد بوده است كه شبه را به آنچنان مفهومي غامض تبديل نموده است كه ارائه تعريف واحدي كه بتواند جامع همه ديدگاه هاي موجود در اين خصوص باشد را تقريبا غير ممكن ساخته است. با عنايت به اين مسئله و نيز جايگاه مهمي كه قياس در باب توسعه احكام شرعي ايفاء ميكند ضروري خواهد بود كه مفهوم شبه از منظر اصوليان اهل سنت مورد توجه عميق قرار گيرد تا بدين وسيله كاركرد اصولي آن به صورت دقيق معلوم و آشكار گردد.