فرگشت رويكرد اخوان المسلمين مصر به جامعه مدني

اخوان المسلمين مهمترين سازمان اسلام‌گراي سده بيستم ميلادي است كه سيري متحول از بنيادگرايي ميانه‌رو حسن البنا تا بنياد‌گرايي راديكال سيدقطب، سپس حركت تدريجي به سوي اسلام گرايي مبتني بر ارزش‌هاي جامعه مدني را مورد تجربه قرار داده است. هدف پژوهش حاضر تبيين تأثير كنشگري سياسياجتماعي بر تطور رويكرد عملي اخوان المسلمين مصر از آغاز تأسيس در سال 1928م. تا زمان انقلاب مصر در سال 2011م. است.امدادگري و كمك‌رساني ، زمينه تفاهم مردمي و تعامل اجتماعي اخواني‌ها را مهيا نمود. ارتباطات چند سويه اخوان با حكومت خودكامه خديوي مصر، جمهوري توتاليتر پس از كودتا، ناسيوناليست‌هاي پان عربيسم، نيروهاي كمونيستي و احزاب اسلام‌گرا، سازمان را به نوعي روا داري اجتماعي و سياسي، متمايل گرداند. سركوب‌هاي بي‌محابا و مجازات‌هاي غيرقانوني اخوان توسط رژيم‌هاي پيش و پس از كودتاي افسران، اعتقاد اخوان به قانون‌گرايي را افزايش داده و آنان را به تدوين قانوني مبتني بر دفاع از حقوق تمامي گروه‌ها و شهروندان با داشتن هر گرايشي، رهنمون ساخت. سرانجام واقع‌گرايي اجتماعي سازمان، منجر به تحولي مهم در ديدگاه اخوان نسبت به حكومت مطلوب خود گرديد. اخوان المسلمين چند روز قبل از پيروزي انقلاب مصردر سال 2011م. خواستار برپايي حكومتي مدني با مرجعيت اسلام شد.اين نتيجه حاصل كنشگري متقابل اخوان با جامعه متكثر مصر بود.مقاله تاريخي حاضر به‌روش تحقيق توصيفي اكتشافي و از طريق جمع‌آوري مطالب به شيوه اسنادي انجام پذيرفته است.