تحليل مفهوم و مصاديق تعارض منافع در حقوق خصوصي

Analysis of the concept and examples of conflict of interest in private law

تعارض منافع عبارت است از مجموعه شرايطي كه اين خطر را ايجاد مي كند كه تصميمات يا اقدامات حرفه اي فرد در ارتباط با شخصي كه به وي اعتماد كرده تحت تاثير منافع شخصي قرار گيرد. تعارض منافع از مفاهيمي است كه شناخت صحيح آن در هر حوزه اي ضروري است؛ چراكه شناخت صحيح اين مفهوم و مصاديق آن راه را براي مديريت صحيح آن فراهم مي نمايد. سوال اصلي پژوهش حاضر اين است كه ابعاد و قلمرو بحث تعارض منافع در حقوق خصوصي چيست؟ نگارندگان معتقدند كه عناصر تشكيل دهنده تعارض منافع عبارت اند از منفعت، تعارض، قضاوت (تصميم گيري) و رابطه. وجود اين عناصر در روابط افراد صرف نظر از اينكه رابطه مزبور مربوط به حقوق عمومي باشد يا حقوق خصوصي باعث ايجاد تعارض منافع مي گردد. در اين پژوهش نشان داده شده كه تعارض منافع در حقوق خصوصي يا در روابط مبتني بر امانت داري محقق مي گردد (نظير رابطه وكيل و موكل) و يا در رابطه مبتني بر بي طرفي (مانند رابطه طرفين دعوا با قاضي) و تعارض منافع در ساير روابط متصور نيست. همچنين در اين پژوهش به جهت جلوگيري از خلط مباحث تعارض منافع با ساير مواردي كه به نوعي افراد داراي منافع متضاد هستند برخي از مهم ترين مصاديق اشتباهات ساير پژوهشگران در زمينه به كارگيري اصطلاح تعارض منافع يا مواردي كه ممكن است با بحث تعارض منافع خلط شود مورد اشاره و نقد قرار گرفته است. شناخت مصاديق تعارض منافع، مقدمه مديريت حقوقي اين تعارضات براي جلوگيري از آثار زيان بار آن ها و يا جبران اين زيان هاست. در اين نوشتار راهكاري مديريت حقوقي اين تعارضات و پيشنهادهاي اصلاحي براي نظام حقوقي ايران تبيين گرديده است.

Conflict of interests is the set of circumstances that create the risk that one's decisions or professional actions in relation to a person who trusts him or her will be affected by personal interests. Conflict of interests is one of the concepts that is essential for proper understanding in any field, because a proper understanding of this concept and its contexts provides the way for its proper management. The main question of the present study is what are the dimensions and scope of the conflict of interest in private law? The authors believe that the constituent elements of conflict of interests is profit, conflict, judgment and relationship. The presence of these elements in the relationships of individuals irrespective of whether the relationship is public law or private law creates a conflict of interests. This study has shown that conflict of interests in private law can be achieved either in a trust-based relationship (such as a lawyer-client relationship) or in a relationship based on impartiality (such as litigation) and Conflict of interests are not conceivable in other relationships. In this study, some of the most important instances that may be confused with the discussion of conflict of interests have been highlighted. Understanding instances of conflict of interests is a prelude to the legal management of these conflicts to avoid their harmful effects or to compensate them. In this article, the legal management strategy of these conflicts and reform proposals for the Iranian legal system is explained.