كليدواژه :
علم , وحدت , كثرت , ثابت , متغيّر
چكيده فارسي :
علم خداوند به عالم، عين ذات اوست و همانگونه كه ذات الهي ثابت و لايتغير است، علم او نيز ثابت و لايتغير است، از سويي همواره شاهد تغيير مداوم در جهان متكثر مادي هستيم. مساله اين است كه چگونه تغيير در امور جزيي و متكثر عالم موجب تغيير در صفت علم الهي و در نتيجه تغيير در ذات يگانه و ثابت خداوند نمي گردد؟ فلاسفه اسلامي علم خداوند را به گونه اي تبيين نموده اند كه در رابطه علمي ذات ثابت و يگانه خداوند با موجودات متغير هيچگونه تغيير و تكثري در ذات الهي لازم نيايد. لذا فيلسوفان علم خداوند را علم تفصيلي بعد از ذات يعني زايد بر ذات دانستند، ابن سينا اين نحو علم ثابت به معلومات مادي متغير را علم به جزيي متغير به نحو كلي ناميد. غزالي با رد نظر فلاسفه آنان را تكفير كرد. اشكال غزالي به فلاسفه اين بود كه در اينصورت اگر چه خداوند به همه امور جزيي عالم است، اما علم او بدانها تنها به نحو كلي خواهد بود و علم خداوند محدود به كليات و مفاهيم عام مي شود. ملاصدرا علم اجمالي در عين كشف تفصيلي خداوند را اثبات و به اشكال غزالي پاسخ داد. براساس قاعده بسيط الحقيقه علم خداوند به موجودات متغير و متكثر ، حضور اشياء نزد حق است. خداوند در مرتبه ذات علم به اشياء دارد، بدون آنكه كثرتي در مرتبه ذات باشد و معلومات با همه كثرات و تفصيلات به وجود واحد بسيط موجودند و از حيثي كه كثرت در آن نيست آشكار و منكشف هستند.
چكيده لاتين :
Allah's knowledge of the universe is the same entity, and as divine essence is constant and unlimited, his knowledge is also constant and non-existent, on the other hand, we always see a constant change in a vast material world. The question is, how does the change in the partial and diverse affairs of the universe not change the trait of divine knowledge, and therefore does not change in the unity of God? The Islamic philosophers have explained the science of God in such a way that in the scientific relation of the constant and unique nature of God with the changing beings, no change in the divine nature is required. Therefore, philosophers considered the science of God to be a detailed science after nature, an exaggeration of essence. Ibn Sina referred to this syntactic science of material knowledge of variable as a partial knowledge of a variable.
Al-Ghazâlî excused them from the views of the philosophers. Ghazali's forms to philosophers were that, although God would be in all aspects of the universe, but his knowledge of them would only be general and God's knowledge would be limited to general concepts and concepts.
Mulla Sadra proved a glimpse at the same time as the detailed discovery of God and responded to al-Ghazali's forms. According to the basic rule of the divine knowledge of the divine beings, the presence of objects is in the right. God is in the degree of the nature of science to things, without plurality in its very nature, and information with all its richness and exuberance exists to the existence of a single universe and is manifested in the absence of plurality in it.
