نظريه عالم كبير و عالم صغير در مكتب ابن عربي

نظريۀ عالم كبير و عالم صغير يا تناظر انسان و عالم در جهان اسلام، در بيان اخوان الصفا و تفكر اسماعيلي، غزالي، شيخ اشراق، افضل الدين كاشاني، عطار و مولوي تبلور بيشتري يافت هاست.اين نظريه در مكتب ابن عربي، انديشه اي اساسي و زمينه اي است كه با تمام مباحث جهان شناسي و انسان‌شناسي اين مكتب، پيوندداشته و درپي تبيين مقام انسان و جايگاه او در عالم است. تناظر انسان و عالم در مكتب ابن عربي از دو رويكرد تناظر جزوي و تناظر كلي قابل بررسي است. تناظر جزوي يكا يك اعضاي انسان را با تك تك اجزاي عالم، مقابل قرارمي دهد، و بيشتر جنبه ذوقي و تمثيلي دارد. در طرح تناظر كلي عالم كبير و عالم صغير، اين انديشه را مي توان عين الربط مباحث اين مكتب تلقي كرد. براساس جهان شناسي و انسان شناسي ابن عربي، انسان و عالم، ظهورات اجمالي و تفصيلي حقيقت واحد هستند. تناظر كلي، متوجه ساحت نوعي و تكويني انسان است و براين اساس، انسان و عالم، هر دو بر صورت الهي بوده و از اين جهت، نشانگر يك حقيقت اند و هر سه با يكديگر تطابق دارند. در اين نگاه، انسان، كون جامع؛ خليفه الهي؛ روح؛ معني؛ و غايت عالم است. انسان، مختصري از كل عالم بوده، و از اين رو، به لحاظ صورت ظاهري، عالم صغير؛ اما در معني، عالم كبير تلقي مي شود.