تحليلي بر آسيب‌پذيري سرمايه‌هاي معيشتي خانوارهاي روستايي در سيل شهرستان آق‌قلا

وقوع فزايندۀ حوادث فاجعه‌بار به‌خصوص وقوع سيل يكي از مهمترين نگراني‌ها در دهه‌هاي اخير بوده و تأثير آن بر ساكنان نواحي سيل‌زده نامتناسب و ساكنان نواحي روستايي به خاطر وابستگي به معيشت كشاورزي صدمات فراواني مي‌بينند. اين مطالعه سعي دارد تأثير سيل بر سرمايه‌هاي معيشتي خانوارهاي روستايي را تحليل نمايد. پژوهش از نوع كاربردي و روش‌ آن توصيفي تحليلي و مبتني بر پيمايش بوده و جامعۀ آماري آن را خانوارهاي ساكن در ۸ روستاي شهرستان آق‌قلا تشكيل مي‌دهد و 346 خانوار به‌عنوان حجم نمونه با فرمول كوكران تعيين گرديد. به منظور تحليل آسيب‌پذيري سرمايه‌هاي معيشتي از 43 متغير در ابعاد اقتصادي، اجتماعي، فيزيكي، طبيعي و انساني در قالب طيف ليكرت استفاده شد. ابزار جمع‌آوري داده‌ها مبتني بر پرسشنامه محقق ساخته كه روايي محتوايي آن توسط اساتيد و پايايي آن با ضريب آلفاي كرونباخ برابر 0.89 به‌دست آمده است. پرسشنامه‌ها با كمك آزمون‌هاي آماري فريدمن، كاي‌اسكوئر و كروسكال واليس در محيط نرم‌افزاري SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه كشاورزي منبع اصلي درآمد اين منطقه است و سيل بر سرمايۀ معيشتي مانند زمين، آبياري، دام‌ها، واحدهاي مسكوني، زيرساخت‌ها و فرصت‌هاي شغلي تأثير نامطلوب گذاشته و منابع درآمدي را تضعيف نموده است. نتايج آزمون فريدمن بيانگر آن است كه بيشترين آسيب‌پذيري به ترتيب دربارۀ سرمايه‌هاي فيزيكي، اقتصادي، انساني، اجتماعي و طبيعي بوده است. استراتژي همكاري بخش‌هاي دولتي و خصوصي مي‌تواند به مقاومت سيل‌زده‌ها كمك كند. علاوه بر اين، ايجاد سيستم هشدار سريع و ظرفيت‌سازي براي مقابله با بلايا مفيد خواهد بود و اين اقدامات بايد در مناطق مستعد سيل انجام شود.