مطالعه فيتوشيميايي گونه‌هاي Plantago major و Plantago lanceolata در شمال ايران

Phytochemical study of Plantago major and Plantago lanceolata in north of Iran

Plantago major و Plantago lanceolata از گونه‌هاي فراوان جنس بارهنگ در شمال ايران بوده كه به‌عنوان گونه‌هاي دارويي با ارزش داراي اثرات ضد باكتريايي، ضد التهابي و آنتي اكسيداني شناخته شده‌اند. از اينرو، در اين پژوهش، هشت جمعيت‌ از اين دو گونه از مناطق مختلف شمال كشور جمع آوري و از لحاظ فيتوشيميايي شامل ميزان فنول، فلاونوئيد، آنتوسيانين، ساپونين، كلروفيل a و b، كاروتنوئيد، قندهاي محلول، پروتئين كل بررسي شدند. نتايج نشان داد كه به طور ميانگين ميزان همه متابوليت‌هاي سنجش شده در گونه P. lanceolata بيشتر از گونه P. major بود. تفاوت ميانگين‌ها براي فنول، آنتوسيانين، ساپونين، كاروتنوئيد و قندهاي محلول از لحاظ آماري در سطح 05/0 معني‌دار بود؛ بطوريكه بيشترين تفاوت ميانگين براي قندهاي محلول، ساپونين و فنول بترتيب با مقدار 60/7±84/78، 68/0±83/3 و 85/0±55/3 ميلي‌گرم بر گرم وزن خشك بود. به علاوه، نتايج نشان داد كه هر دو گونه منطقه لفور در مقايسه با ساير جمعيت‌هاي خود، فنول، ساپونين و قندهاي محلول بيشتري داشتند. آناليز اسانس جمعيت‌هاي ماسوله نشان داد كه متابوليت‌هاي موجود در اسانس اين دو گونه نيز متفاوت بودند؛ بطوريكه تركيبات شاخص گونه P. major شامل پولگون و پالميتيك اسيد و تركيبات شاخص گونه P. lanceolata شامل دي-كارون و آديپيك اسيد دي‌اُكتيل‌استر بودند. به‌نظر مي‌رسد مطالعات فيتوشيميايي احتمالا مي‌تواند در تاكسونومي اين دو گونه و ساير گونه‌هاي جنس بارهنگ مورد استفاده قرار گيرد. اين نتايج به انتخاب گونه‌ها و جمعيت‌هاي داراي محتواي متابوليتي بيشتر و به دنبال آن استفاده بهينه در صنايع غذايي، دارويي و بهداشتي كمك شاياني خواهد نمود.

Plantago major and Plantago lanceolata are abundant species of Plantago family in the north of Iran which are recognized as valuable medicinal plants. In this study, eight populations of these species were collected from different regions of north of Iran and studied phytochemically. The results on average showed that P. lanceolata had more metabolites than P. major. The mean differences for phenols, anthocyanins, saponins, carotenoids, and soluble sugars were statistically significant at the level of 0.05. Analysis of the essential oil of Masuleh populations showed that the pulegon and palmitic acid were main components of P. major whereas the D-carvone and adipic acid, dioctyl ester were main components of P. lanceolata. These findings help to select species and populations with higher metabolic content followed by optimal use in food, pharmaceutical and health industries.