شناسايي عوامل مؤثر بر خوداتكايي مالي مساجد؛ مورد مطالعه: مساجد استان قم

يكي از ريشه‌ها و علل اساسي استقلال مساجد و عدم وابستگي آنها به حكومت‌ها در تاريخ تشيع، خوداتكايي مالي و مردمي بودن آنها بوده است. مسجد نهادي ديني، مردمي و غيردولتي است كه استقلال در نحوة تأمين مالي آن، يكي از عناصر نقش‌آفرين در استقلال عملكرد و پرهيز از دولتي شدن آن است. بر اين اساس، چيستي عوامل مؤثر بر خوداتكايي مالي مساجد، مسئله اين پژوهش را شكل مي‌دهد. اين تحقيق از لحاظ هدف، كاربردي، و از نظر روش جمع‌آوري داده‌ها مطالعۀ موردي است. جامعۀ آماري شامل كليۀ مساجد شهر مقدس قم است كه تعداد ده مسجد از باب نمونه انتخاب شد. در انتخاب نمونه سعي شد هر مسجد تعداد زيادي از مساجد مشابه خود را نمايندگي كند. با اعضاي هيئت امناي اين مساجد، مصاحبه‌هايي صورت گرفت و با توجه به ماهيت اكتشافي تحقيق، بررسي داده‌هاي حاصل از مصاحبه‌ها با روش تحليل مضمون انجام شد. با تركيب مفاهيم استخراجي در قالب مضامين، تعداد هشت مضمون فراگير به دست آمد. اين مضامين عبارت‌اند از: نقش موقوفات در ادارۀ مالي مسجد؛ نقش اجارۀ فضاهاي مسجد براي برگزاري مراسمات در تأمين مالي مسجد، نقش خيّرين در ادارۀ مالي مسجد؛ نقش امام جماعت در تأمين مالي مسجد؛ نقش برنامه‌ها و فضاهاي فرهنگي در نگرش مردم به كاركردهاي مسجد؛ نقش اعتماد متقابل خيّرين و هيئت امنا در ارائۀ كمك به مسجد؛ تأثير دانش و توان حقوقي مسجد در تأمين مالي آن؛ و نقش برنامه‌ريزي هيئت امنا بر تأمين مالي مسجد. همچنين يافته‌هاي جنبي نشان داد كه تأمين مالي مساجد استان قم، عمدتاً با كمك‌هاي خيّرين و دريافتي‌هاي موقوفات صورت مي‌گيرد.