برآورد وراثت‌پذيري محتواي روغن و پروتئين دانه در لاين‌هاي كنجد (.Sesamum indicum L) در رژيم‌هاي مختلف آبياري و تلقيح با گونه‌هاي قارچ‌ ميكوريزا

Evaluation of heritability for oil and protein contents of sesame (Sesamum indicum L.) lines under different irrigation regimes and mycorrhizal fungi

به منظور بررسي تنوع ژنتيكي و وراثت‌پذيري محتواي روغن و پروتئين دانه در لاين‌هاي كنجد تحت رژيم‌هاي مختلف آبي و قارچ‌هاي ميكوريزا، تعداد 8 لاين كنجد در سه آزمايش جداگانه به صورت فاكتوريل- اسپليت پلات در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي ايستگاه ساعتلوي اروميه در سال زراعي 1394 و 1395 مورد بررسي قرار گرفتند. كرت‌هاي اصلي شامل تركيب عامل A يعني سه سطح مختلف آبياري و عامل B يعني سه سطح تلقيح با قارچ ميكوريزا Glomus mosseae، تلقيح با قارچ ميكوريزا Glomus intraradices و عدم تلقيح بودند. كرت‌هاي فرعي در برگيرنده عامل C شامل لاين‌هاي كنجد بود. صفات مورد مطالعه شامل درصد و عملكرد روغن، درصد و عملكرد پروتئين، درصد نيتروژن و شاخص كلروفيل بود. در شرايط آبياري مطلوب، بيشترين وراثت‌پذيري براي صفت درصد پروتئين (88/0) و شاخص كلروفيل (0/79) در شرايط تلقيح با قارچ گلوموس موسه‌آ مشاهده شد. در شرايط تنش خشكي ملايم، بيشترين وراثت پذيري براي شاخص كلروفيل (0/70) و درصد پروتئين دانه (63/0) در شرايط تلقيح با قارچ گلوموس موسه‌آ مشاهده شد. در نه محيط مختلف آزمايش، بيشترين ميزان واريانس ژنتيكي در صفات شاخص كلروفيل، عملكرد روغن و عملكرد پروتئين دانه مشاهده شد. در هر سه شرايط مختلف آبياري، بيشترين ميزان تغييرات فنوتيپي، ژنتيكي و محيطي در صفات شاخص كلروفيل و عملكرد پروتئين دانه مشاهده شد. بنابراين با انتخاب صفات شاخص كلروفيل و درصد پروتئين دانه مي‌توان در برنامه‌هاي به‌نژادي عملكرد روغن و عملكرد پروتئين دانه را بهبود بخشيد.

To investigate the genetic diversity and the heritability of oil and protein content of seed in lines of sesame under different irrigation regimes and mycorrhizal fungi, 8 lines of sesame were studied in three separate experiments as factorial split plot layout based on a randomized block complete design with three replications in research field of Agricultural Research Center, West-Azerbaijan in 2015 and 2016 cropping seasons. The main plots (factor A and B) consisted of three different irrigation regimes three levels of mycorrhiza. Sub plots consisted of eight sesame lines. Studied traits were including oil percentage and yield, protein percentage and yield, nitrogen percentage and chlorophyll index. In all three irrigation conditions, the most phenotypic, genetic and environmental variance was observed in traits of chlorophyll index and protein yield. Therefore, with selecting traits such as chlorophyll index and protein percentage in breeding programs would improve oil and protein yield.