اضطراب معرفتي به‌مثابه اصل بنيادين زندگي ‌اجتماعي

زندگي ‌اجتماعي در جهان مدرن، مستلزم گونه‌اي گرايش به تفاهم و گفت‌وگوي مداوم و بنيادين است؛ تفاهم و گفت‌وگويي كه بيش از يك رويكرد عملي مبني بر تحمل يكديگر بلكه بر مبناي صورت‌بندي خاصي از همگرايي معرفتي باشد. به عبارت ديگر، در پس هر قسم تساهل و تسامح در عرصه عمومي، نياز است مباني معرفت‌شناختي استواري قرار داشته‌باشد؛ اين مباني معرفت‌شناختي نه تنها در كارآمدي و تعميق زندگي ‌اجتماعي صلح‌آميز مؤثر است، بلكه در مباني كلامي معرفت ديني نيز تأثير بسزايي دارد. در واقع نخستين گام در مداراي مدني و ايمان واقعي، پذيرش ممكن‌الخطا بودن انسان به‌مثابه ركني اساسي در ذات وي است. پذيرش اين ركن سبب مي‌شود انسان همواره در اعتبار ادراكات خود مضطرب باشد. پيامد ناگزير اين اضطراب معرفتي آن است كه شخص همواره نسبت به بازبيني و بازسازي معتقدات خود گشوده بوده و هيچ‌گاه خود را معيار داوري ندانسته و به تبع آن ديگران را ملزم به تبعيت از باورهاي خود نداند.