ارزيابي سطح پايداري كالبدي ـ فضايي سكونتگاه هاي پيراشهري (مورد: بخش مركزي شهرستان اردبيل)

Assessment of the physical-spatial sustainability of rural settlements, Case study: Fringe villages of Central district ,Ardabil Town

پياده‌سازي وامكان تحقق توسعه پايدار كالبدي- فضايي، مستلزم شناخت عناصر و مؤلفه‌هاي پايداري به‌منظور دستيابي به يكپارچگي ميان بعد كالبدي و ساير ابعاد محيطي، اجتماعي و اقتصادي مي‌باشد. سكونتگاه‌هاي روستايي در بخش مركزي شهرستان اردبيل به‌ويژه طي دهه اخير با تحولات گوناگوني در ابعاد اجتماعي- فرهنگي و اقتصادي و تحت تأثير عوامل دروني و بيروني مواجه گرديده است. اين تحولات به‌صورت دگرگوني‌هاي كالبدي - فضايي تجلي پيداكرده است. اين پژوهش با هدف بررسي سطح پايداري كالبدي- فضايي سكونتگاه‌هاي روستاهايي بخش مركزي شهرستان اردبيل و تبيين علل و عوامل اثرگذار در روند پايداري/ ناپايداري آن‌ها صورت گرفته است. جامعه نمونه پژوهش شامل 29 روستا و 360 خانوار بخش مركزي شهرستان اردبيل مي­باشد كه براساس روش طبقه‌اي (چندمرحله‌اي) تعيين گرديده است. روش تحقيق توصيفي- تحليلي است و داده‌هاي موردنياز به شيوه­ي اسنادي و ميداني گردآوري‌شده است. جهت تحليل داده­ها نيز از آزمون‌هاي t تك نمونه‌اي، همبستگي پيرسون و تحليل رگرسيون چندمتغيره(به روش همزمان) و براي ترسيم نقشه‌ها از نرم‌افزارArc Gis بهره گرفته‌شده است. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد كه بيشتر روستاهاي محدوده موردمطالعه به لحاظ وضعيت پايداري كالبدي – فضايي در سطح پاييني قرار دارند. درواقع عوامل و نيروهاي بيروني(برنامه‌هاي عمراني و يا ارائه تسهيلات دولت در حوزه سكونتگاه‌هاي روستايي و ...) و سپس دروني (شرايط محيطي، اجتماعي-فرهنگي و اقتصادي روستاها) زمينه‌هاي تخريب پوشش گياهي، تغييرات كاربري زمين و درنهايت ناپايداري كالبدي-فضايي را فراهم ساخته است.

omponents of sustainability in order to achieve the integration between the physical dimension and other environmental, social and economic dimensions. Rural settlements in the central district of Ardabil Town, especially during the last decade, have undergone various changes in socio-cultural and economic dimensions and have been affected by internal and external factors. These developments have evolved as a physical-spatial transformation. This research was carried out with the aim of investigating the level of physical-spatial stability of rural settlements in the central part of Ardabil city and explaining the causes and factors in their sustainability / unstable process. The population of the study consisted of 29 villages and 360 households in the central district of Ardabil Town which has been determined by a multi-stage method. The research method is descriptive-analytic and the required data are collected in the documentary and field. To analyze the data, one-dimensional t-test, Pearson correlation and multivariate regression analysis (simultaneously) were used to analyze the data. Arc Gis software was used to draw maps. The results of this research show that most of the study areas are located at the lower level due to the physical-spatial stability status. In fact, external factors and forces (development plans or provision of government facilities in the field of rural settlements, etc.), and then internal (environmental, socio-cultural and economic conditions of villages), vegetation degradation, changes Land use and, ultimately, physical-space instability.