تحليل زمان روايي و كانوني‌ سازي در نمايشنامه قصهِ غريبِ سفرِ شادِ شينِ شادِ... بر اساس نظريات ژرار ژنت

Analysis of Narrative Time and Focalization in the Gheseh-e- Gharib-e- Safar-e- Shad-e… by Abbas Nalbandian based on Gérard Genette’s Theory

عباس نعلبنديان نمايشنامه‌ نويس نوگراي ايراني در آثار نمايشي خود از ويژگي‌هاي تئاتر كلاسيك عبور كرد و با ارايه‌ي فرم و ساختاري متفاوت زمينه شكل‌گيري تجربه‌گرايي در نمايشنامه‌نويسي ايران را بنيان نهاد. او نمايشنامه قصه غريب سفر شاد شين شاد شنگول به ديار آدم‌كشان و امردان و جذاميان و دزدان و ديوانگان و روسپيان و كاف‌كشان (1351) را در اواسط دوره كاري خود نگاشت و در آن از خصوصيات روايي متمايز و برجسته‌اي (ازقبيل زاويه‌ديد تركيبي و انعطاف‌پذيري زمان‌ومكان) استفاده كرد. در اين پژوهش بَرآنيم كه فارغ از پيوسته قلمداد كردن آثار نعلبنديان، جنبه‌هاي تجربه‌گرايانه اثر او را ازنظر شيوه روايت و بيان موردبررسي قرار دهيم. در اين مقاله با درنظر گرفتن شاخصه‌هاي روايت ازمنظر ژرار ژنت، عوامل زمان روايي و كانوني‌سازي را در نمايشنامه يادشده، تحليل كرده و نشان مي‌دهيم چگونه نعلبنديان با قرار دادن موضوع مرگ در هسته مركزي نمايشنامه خود، ساختار روايي و زماني را در خدمت بيان نمايشي به‌كار گرفته است. عباس نعلبنديان در نمايشنامه قصه غريب سفر شاد... روايت‌گري را از يك نقطه متمركز با محوريت شخصيت، به روايت متكثر نقش‌واره‌هاي نمايشي واگذار مي‌كند. در اين تمهيد هر نقش‌واره به‌عنوان يك كانوني‌گر، سهم انتقال‌بخشي از روايت را برعهده دارد و بدون تأكيد بر مركزيت داشتن يك شخصيت، هر فرد به‌عنوان پيكره‌اي از يك كل واحد، سهم خود را در گسترش يك موقعيت مركزي به نام مواجهه انسان با مرگ ايفا مي‌كند. در اين تمهيد نمايشي با بروز يافتن عقايد متفاوت توسط نقش‌واره‌هاي كانوني‌گر مسأله مرگ با نگاه‌هاي مختلف موردارزيابي قرار مي‌گيرد و موجب مي‌شود كه در نمايشنامه شاهد چندآوا شدن متن باشيم كه تمهيدي متعلق به ادبيات مدرن است.

Abbas Nalbandian, a modernist, surpassed the classical dramatic features in his plays by providing distinct form and structure, empowered the experimental writing in Iranian drama. Nalbandian wrote his play Gheseh-e- Gharib-e- Safar-e- Shad… (1973) in his mid-career and in which he utilized distinct and prominent narrative features (including but not limited to combined/multiple points of view and flexibility of time and location). In this research, despite of situating Nalbandian’s works in a chained sequence, we examine the experimental aspects of his themes and narrative style in the aforementioned play. By drawing from Gérard Genette’s theory of narrative, we explore the narrative time and focalization features in this text, and we depict how Nalbandian put the subject of death at the core of the play for the sake of dramatic expression of the temporal and narrative structure. Nalbandian in Gheseh-e- Gharib-e- Safar-e- Shad… develops his narrative from a focused point with the bases in characters and goes beyond it to a point where dramatic features with multiple narratives are set. In this process, each feature as a vehicle for focalization has a role to convey a part of the narrative and without emphasizing a sole character, each individual as a part of a whole plays his role in the development of a central situation as a human’s confrontation with death. In this dramatic technique, because of the exertion of various idiosyncrasies by focalizing features, the issue of death will be explored from different angles and leads to polyphony in the play which is a modern characteristic of literature.