معماري در نقاشي مكتب هرات

Architecture in the Paintings of Herat School

نقاشي مكتب هرات به دليل توجه خاص به انسان و محيط زندگي وي، به‌وفور از عناصر معماري استفاده كرده است. معماري در نقاشي مكتب هرات عنصري است كه در فضاي نگاره گسترده شده و به ساختار آن نظم مي‌دهد و جايگاهي مناسب براي حضور شخصيت‌هاي نگاره مي‌آفريند. مقاله حاضر در نظر دارد با استفاده از روش توصيفي- تحليلي ضمن بررسي عناصر معماري در مكتب نگارگري هرات به اين سؤال اصلي پاسخ دهد كه عناصر معماري چه جايگاهي در نقاشي مكتب هرات داشته و نقش آنها در ساختار تجسمي آثار چگونه بوده است؟ نمونه‌هاي مطالعاتي تحقيق از ميان آثار برجسته دو دوره آغازين و پسين نگارگري تيموري انتخاب ‌شده‌اند. نتايج حاصل نشان مي‌دهد كه ترسيم عناصر معماري در نگاره‌ها از ابتدايي‌ترين حالت آن كه فقط شامل نمايي از يك بنا بوده، آغاز و رفته‌رفته تكميل‌ شده تا در نگارگري مكتب هرات به اوج تكامل خود رسيده است و بر مبناي نتايج اين تحقيق، تبديل به فضايي زنده و پويا گشته كه ساختار تركيب‌بندي كلي را تحت تأثير قرار داده است. نوعي عمق‌نمايي ويژه به مدد عناصر معماري و نيز استفاده مكرر از تغيير زاويه ديد و نمايش هم‌زمان فضاهاي مختلف يك بنا از ويژگي‌هاي مكتب تيموري مي‌باشد. بناهاي تصوير شده در مكتب هرات شامل طيف وسيعي از بناهاي مذهبي همچون مسجد تا بناهاي مدني نظير استحكامات نظامي و حمام مي‌باشد. تحولات حاصل از كادربندي و پلان بندي در نگاره، گسترش پهناي ديد، واقعي‌تر شدن نحوه ديد به معماري، به كار بردن جزئيات و تزئينات در سطوح معماري و تغيير در سليقه انتخاب متون مصور شده، از عواملي است كه نگارگري مكتب هرات را در نمايش معماري به پختگي رسانده است و جنبه كاربردي‌تري را در صفحه بدان بخشيده است. مقايسه‌ي انواع بنا در دو مرحله‌ي پيشين و پسين مكتب هرات نشانگر اين موضوع است كه نقاشي تيموري به چه بخشي از عناصر معماري توجه بيشتري نموده است.

Due to its special respect to human being and his liv-ing environment, the Herat School has used plethora of architectural elements. Architecture in the Herat School is an element, spread in the space of minia-ture, in order to arrange the structure and create an appropriate position for the characters of miniature. What is revealed in the present study is the develop-ment of architectural elements and their influence on the structure of the artworks which have been inves-tigated using an expression-analytic method. The ef-fect of architectural elements have never been con-stant throughout the history; starting with a bare fa-cade of a building and improving gradually to an evo-lutionary state in miniatures of the School which has been converted to an alive and dynamic space, af-fecting the entire structure of the composition, as included in this study. The experimental elements of the current study have been selected from the art-works of early and late eras of Timurid miniatures. A particular perspective by the help of the architectural elements along with a frequently changing point of view and simultaneous illustration of several spaces way to realize the importance of the appropriate posi-tion for the characters of the miniature. There are some significant aspects in Herat School which have turned it into a more practical school. The factors can be summarized as having special abundance, having proper vision to architectural aspects, having the spe-cial details of the architecture, increasing the vision domination, and setting proper frames. Comparing different structures before and after the Herat School reveals that Timurid miniature has drawn special at-tention over some specific aspects. The significant religious factors which can be con-sidered in the architectural structures of the mosques are the specific domes and the fantastic miniature of the walls and floors. On the other hand, the spectrum of the non-religious structures could even be probed from miniature viewpoint. In non-religious structures, inspired by external factors, the design of the charac-ters as well as the floor artworks have had a great impact on the colors which had been chosen to have the pattern of these structures and to highlight the dominant role of the architecture in the artworks of the non-religious structures. Consequently, minatur-ing has had a special position in the artworks of the structures which could be scrutinized after and before the Herat School.