مباني فكري شكل‌گيري مكان تعاملات اجتماعي از منظر انديشه اسلامي

مسئله تعامل اجتماعي در انديشه غربي، به مكان‌هاي جمعي در جامعه وابسته است و دليل توجه به مكان‌هاي شهري- جمعي از جمله خيابان‌ها، مراكز عمومي، ميدان‌ها و ديگر موارد شهري- معماري، نشأت‌يافته از اين مباني است. تعريف تعامل اجتماعي در معماري غربي همگام با مكان جمعي شهري بوده و موجب شكل‌گيري نگرش‌هاي متفاوت در ايجاد اين مكان‌ها و معماري آنها در مطالعه تطبيقي با انديشه اسلامي شده است. يافتن مباني فكري مفهوم تعامل اجتماعي در انديشه اسلامي و نوع ويژگي‌هاي اين مكانِ معماري، هدف اصلي اين پژوهش است. نوع نگرش در اين بحث واكاوي اساسي بحث تعامل اجتماعي از منظر فلسفه اسلامي و يافتن پاسخ اين پرسش است كه مباني فكري محققان و انديشمندان جامعه اسلامي در خصوص تعامل اجتماعي متأثر از چه چيزي بوده و در نهايت مباني فكري شكل‌گيري مكان تعامل اجتماعي از منظر اسلام چيست. اين تحقيق از نوع پژوهش‌هاي بنيادي- نظري است كه به روش استنادي و استدلال منطقي پژوهش شده است. درك و تفهيم ارزش‌ها و مفاهيم برآمده از انديشه اسلامي و رسيدن و استنباط اصولي كه در نهايت عمل رفتاري را به همراه دارد، در خصوص مباني نظري مكان تعامل اجتماعي از يافته‌هاي اساسي اين تحقيق با توجه به اصول و نصايح موجود در منابع مطالعاتي اسلامي و انديشه دانشمندان و محققان حوزه انديشه اسلامي است. در ابتدا ارزش‌هاي معرفي و شناسايي‌شده توسط فرد و جامعه مقبول واقع گرديده و سپس از ناحيه نصايح و اصول ديني با توجه به نوع رايحه زندگي متّصل به مؤلفه‌هاي ديني در اجتماع، سنجيده و اصول‌يابي شده و سرانجام با توجه به مُحرز شدن اين اصول به‌ عنوان رفتاري عملي از جانب همان فرد و جامعه احراز مي‌گردد. خانه و خانواده در مفهوم معماري اسلامي آغازگر تعامل اجتماعي است كه در پرتو آن مي‌توان به جامعه صالح كه غايت آن مكان تعامل اجتماع است، رسيد. اين موضوعات در مكان معماري به ‌واسطه فضاسازي‌هاي داخلي، مركزيت قرار دادن فعاليت‌هاي خانواده در فضاي اصلي و روابط و اختصاص دادن فضاهاي گردشي- حركتي با توجه به برخوردهاي چهره به چهره قوي امكان‌پذير مي‌باشد كه نمونه‌هايي از عمل به ويژگي‌هاي برآمده از انديشه اسلامي در تعامل اجتماعي مي‌باشند.

In its conceptual meaning, Social Interaction, as a means of connecting individuals in a society, is defined differently in the realm of Sociology. In this respect, the effective status of social interactions in the formation of proper social relations is shown in Architecture. The benefits of this status include cooperation to achieve active-public profit and its results, the development of participation, trust and cohesion in the society, and the improvement of relations between people and groups. Social interaction in western notion is bound to public places in the society, the reason why public places such as streets, recreation centers, and other urban architectures are paid a lot of attention. The definition of social interaction in western architecture is in line with an urban public place which has resulted in different attitudes in the formation and architecture of such places, compared to Islamic thought. The principles of designing social interaction places in architecture apply to issues like the formation of the place, the values which complement the lives of people in Islamic cities and the special functional-behavioral codes that assess the degree of success in consensus around Islamic thought. The understanding of values and concepts derived from Islamic thought in order to achieve a basic understanding which, in the end, leads to action is among the principles of social interaction place in Islamic thought. First the values are introduced to and accepted by the society. Then, these values are assessed on the basis of religious codes that are spread in communities, and, finally, converted into behaviour on the part of the people. Western thought focuses on social interaction in a larger layer of the society that is social spaces and, to achieve this, tries to attract people to such spaces. A proper social interaction in this doctrine is the result of the congregation of people in public urban spaces. Islam introduces the family as the first and most important basis for the formation of social interaction, where this interaction starts from individual members of the family and gradually spreads towards the society. Notions such as Axiology, Ethology, family events, special spaces for the elderly, the adjacency of the main space with semi-private spaces, guest issues, and other principles of social interaction spaces are evident in Islamic society. In a hierarchically complementing fashion, these principles stabilize the process of interaction in Islamic society through special social procedures. The architectural place of a Muslim architect attempts to reach Islamic values in social interactions and solid relationships of the people in the society. Islamic city shelters its members by a constructive and pleasant concept called social interactions.