استظهار؛ سازوكار نظريه پردازي در علوم رفتاري اسلامي

«روش‌شناسي» پيش‌شرط تحقيق نظام‌مند است. علوم رفتاري اسلامي نيازمند روش‌شناسي معتبري است كه با فقه، هماهنگ و همزبان باشد. هدف تحقيق، ترسيم سازوكار روش‌شناختي مشترك علوم رفتاري اسلامي و فقه با استمداد از ابزارهاي موجود در دانش اصول فقه است. مطابق يافته‌هاي تحقيق، سازوكار «استظهار» در اصول فقه، متصدي تشريح معناي كلام شارع است كه منبع نظريات مفهومي رفتاري در علوم اسلامي است. همين سازوكار در تشريح معناي رفتار متشرعان كارايي دارد. كاربرد اين سازوكار در معناي رفتار، داراي سابقه تاريخي بين فقها از قرن چهارم هجري در استظهار رفتار معصومان عليهم السلام، فقها، متشرعان و عموم عقلاست. ظهور نتيجه استظهار است و با تقويت احتمال متكي به قراين واقعي شكل مي‌گيرد. تعيين ظواهر در مدلول مطابقي كلام و رفتار، مبتني بر اطلاق لفظي يا مقامي و مقدمات حكمت است. تعيين ظواهر در مدلول التزامي كلام و رفتار، ‌براساس استيفاي مفهوم موافق يا مخالف، و دلالت سياقي شامل دلالت اقتضا، تنبيه و اشاره است.