نخبگان سياسي و صورتبندي گفتماني اعتدال در سياست‌خارجي جمهوري اسلامي ايران (1400-1392)

Political elites and Moderation’s Discourse in the foreign policy of the Islamic Republic of Iran (2013-2021)

نخبگان سياسي، نقش اساسي در صورتبندي و جهت‌دهي به گفتمان‌ها دارند؛ به‌گونه‌اي كه يكي از نقش‌هاي نخبگان، پويش نهادينگي سياسي و بسط حوزه سياست و مشروعيت‌بخشيدن به پويايي‌ها و تحولات سياسي در قالب گفتمان‌هاست. براي اين منظور، نخبگان سياسي دا‌‌ل‌هاي گفتمان پيشين را با طردكردن، به حوزه گفتمانگونگي سوق داده و گفتمان جديد را حول دال مركزي بنا مي‌كنند. از طرفي، سياست‌خارجي ازجمله حوزه‌هايي است كه تحت تاثير تحولات داخلي كشورها و دگرگوني گفتماني حاكم بر آن متحول مي‌شود. بر اين اساس غلبه گفتمان اعتدال در دهه 1390، موجب تحول در رويكرد سياست‌خارجي جمهوري اسلامي ايران شد. در اين راستا، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به اين پرسش اساسي است كه نخبگان سياسي چه تاثيري بر شكل‌گيري، صورتبندي و جهت‌دهي به گفتمان حاكم در دوران روحاني داشته‌اند؟ براي بررسي اين موضوع، از يك رويكرد تلفيقي، با كاربست دو نظريه نخبگان و تحليل گفتمان بهره برده شده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه گفتمان اعتدال با غلبه و اثرگذاري نخبگان حوزه سياست‌خارجي، اساسا به يك خورده‌گفتمان در عرصه سياست‌خارجي با محوريت دال مركزي «تعامل با جهان خارج» فروكاسته شد. از اين جهت، اين گفتمان نه در تقابل با كليت گفتمان پيشين، بلكه در تخاصم با وجوه تقابلي و ماجراجويانه آن در حوزه سياست‌خارجي به ويژه در ارتباط با غرب شكل گرفت و توانست در دهه 1390 به گفتماني هژمونيك تبديل شود. با خروج ايالات‌متحده امريكا از برجام و حوادث پس از آن، اين گفتمان سلطه هژمونيك خود را از دست داده و به حاشيه رانده شد

Political elites play a key role in formation and orientation of discourses; one of the roles of the elites is to dynamize political institutionalization and expands the field of politics and legitimize political dynamics and developments in the form of discourses. On the other hand, foreign policy is one of the areas that is changing under the influence of internal developments in countries and the changing discourse that governs it. Accordingly, the coming to power of Rouhani and the dominance of the discourse of moderation in the 1390s, caused a change in the foreign policy approach of the Islamic Republic of Iran. In this regard, the present study seeks to answer the question that what effect have the political elites had on its formation and orientation in foreign policy? To this issue, an integrated approach has been used; elite theory and discourse analysis. This study shows that the ruling of the Rouhani’s discourse (moderation) with the domination foreign policy elites, was reduced to a foreign policy discourse centered on the central sign of "interaction with the outside world". Therefore, this was formed not in opposition to the whole of the previous discourse, but in opposition to its confrontational and adventurous aspects in foreign policy, especially in relation with West. Thus, with the withdrawal of the United States from JCPOA, this discourse lost its hegemonic dominance and was pushed to the margins.