ارزيابي انتقادي باورهاي رايج در حوزۀ مطالعات تصريح از منظر زبان‌شناسي شناختيِ اجتماعي: گامي در مسير مفهوم‌سازي مجدد تصريح در ترجمه

A Critical Evaluation of Widespread Beliefs in Explicitation Studies from the Perspective of Social Cognitive Linguistics: A Step in the Direction of Reconceptualizing Explicitation in Translation

در اين پژوهش مي‌كوشيم با بهره‌گيري از دستاوردهاي زبان‌شناسي شناختيِ اجتماعي، دو باور رايج در حوزۀ مطالعاتي تصريح ترجمه‌اي را ارزيابي انتقادي كنيم. باورهاي دو‌گانۀ طرح و نقد ‌شده در اين مقاله عبارت‌اند از: 1) مي‌توان واحدهاي زبانيِ مستقل از بافت را بر اساس ميزان صراحت آنها درجه‌بندي كرد. 2) تصريح نوعي مشخص‌سازي است. در ارزيابي باور اول با كاربست تحليل كيفي اين نتيجه حاصل شده است كه درجه‌بندي صورت‌هاي زباني بر حسب ميزان صراحت آنها، بدون در نظر گرفتن بافت و دانش دايرة‌المعارفيِ مشترك ميان اعضاي جامعه امكان‌پذير نيست. در نقد باور دوم با تحليل ثانويۀ داده‌هايي كه در پژوهش‌هاي پيشين نقل شده‌اند، نشان داده‌ايم كه تصريحِ معني، منحصر به عمليات تعبيرگريِ مشخص‌سازي نيست و دگرگوني در ديگر عمليات‌هاي تعبيرگري نيز منجر به تصريح ترجمه‌اي مي‌شود؛ دگرگوني‌هايي كه متناسب با زبان-فرهنگ مقصد به كار بسته مي‌شوند. بنابراين، اين باورها قابل اتكا به نظر نمي‌رسند، و غلبۀ آنها بر پژوهش‌هاي حوزۀ تصريح مانع از بازشناسيِ ديگر مصداق‌هاي بالقوۀ تصريح و تبيين آنها شده است. نظر به اتكاناپذيري باورها و رويه‌هاي پيشگفته، پيشنهاد مي‌شود كه پژوهش‌هاي حوزۀ تصريح بدون اتكا به اين باورها و با توجه به انگيزه‌هاي شناختي-اجتماعي وقوع اين تغيير ترجمه‌اي و تنوع فرايندهاي مفهوم‌سازي دخيل در آن انجام‌پذيرند

In this research we critically evaluate two fundamental beliefs in explicitation studies. Our point of departure will be social cognitive linguisticss. These beliefs are as follows: 1) Degrees of explicitness are determined on the basis of linguistic forms. 2) Explicitation is by definition specification. Through evaluating the first beliefs, we argue that degrees of explicitness cannot always be attributed to linguistic forms and other variables such as shared encyclopedic knowledge and contexts should be taken into account. Through evaluating the second beliefs we apply secondary analysis to four examples which have been taken form two previous researches, and demonstrate that it is not the process of specification that has caused explicitation in those cases and consequently explicitation cannot be reduced to this one construal operation. So these beliefs not only are unreliable, but also-being widespread- they have almost made it impossible for researchers to search for and sufficiently explain many potential instances of explicitation. In light of these findings we propose that explicitation researchers should take into account the socio-cognitive motivations for this type of translational shift, and explicitation and explicitation mechanisms should be defined in terms of various conceptualization processes that take place in the process of explicitation.