پژوهش رده‌شناسانۀ مقولۀ حالت در چهار گونۀ زبان تركي (آذري، خلجي، آناتوليايي و ازبكي)

A Typological Study of Case in Four Varieties of Turkish Language (Azeri, Khalaji, Anatolian and Uzbek)

اين مقاله مختص رده‌شناسي مقولۀ حالت در چهار گونه از زبان تركي، يعني تركي آذري، خلجي، تركي آناتوليايي (استانبولي) و ازبكي است. حالت‌نمايي يكي از روش‌هاي كاربردي براي نشان‌دادن ارتباط نحوي ميان عناصر جمله است. به طوري كه رابطۀ نحوي ميان گروه اسمي و فعل را نشان‌‌ مي‌دهد . رويكرد نظري اصلي اين تحقيق نظام حالت‌‌‌نمايي براساس رويكرد كامري (1989) است كه پنج ردۀ زباني را از لحاظ حالت‌نمايي معرفي كرده‌است . داده‌هاي منتخب اين پژوهش از متون ادبي و داستاني است و جملات گردآوري‌‌‌شده از اين متون استخراج شده‌اند. بر اساس داده‌ها در زبان تركي و گونه‌هاي آن شش حالت وجود دارد كه حالت‌هاي فاعلي، مفعولي مستقيم، مفعولي غير مستقيم، اضافي، ازي و دري هستند. تظاهر حالت با استفاده از تكواژهاي وابستۀ حالت‌نما به‌صورت پسوند است. در اين مقاله همچنين به مبحث گذرايي در حالت‌نمايي پرداخته شده‌است . از آنجا كه اين چهار گونه از چند شاخۀ زبان تركي هستند، شباهت‌ها و تفاوت‌‌‌هايي دارند كه بررسي رده‌‌‌‌‌شناسانۀ آن در اين مقاله انجام شده‌‌است.

This essay discusses the typology of case system in four varieties of Turkish language: Azeri, Khalaji, Anatolian and Uzbek Turkish. Case-marking is one of the applied methods to show the grammatical connection between elements of the sentence. It also indicates the grammatical connections between the noun and verb clauses. Theoretical approach of this study is based on Comrie's approach (1989),which has introduced the five types of languages. The data of the study are gathered from the literality texts and fictions in varieties of each language . According to these data, there are six types of case-marking in Turkish language and its dialect's that There are nominative, accusative, dative, genitive, locative and ablative. The case-marking bound morphemes are presented through suffixes. Transitivity topic is also examined in this research. Since the selected dialects belong to different branches of Turkish language, there are some similarities and differences between them which have been studied typologically.