تحليل صرفي و نحوي نام‌هاي افراد در گويش لامردي

A Morphological and Syntactic Analysis of Personal Names in Lāmerdi Dialect

مطالعۀ ساخت صرفي و نحوي نام‌هاي خاص، يكي از حوزه‌هاي مطالعات زبان‌شناسي است كه از آن به نام‌شناسي زبان‌شناختي تعبير مي‌شود. پژوهش پيش ‌رو كه به توصيف و تحليل نام‌هاي افراد در گويش لامردي، يكي از گويش‌هاي فارسي رايج در جنوب استان فارس، اختصاص دارد، در شمار نخستين پژوهش‌هاي حوزۀ نام‌شناسي زبان‌شناختي در گويش‌هاي ايراني است. در اين جستار نام افراد به سه گروه ساده، تركيبي و گروهي دسته‌بندي و لايه‌هاي صرفي و نحوي آن‌ها از منظري ساختارگرايانه بررسي و تحليل مي‌شود. يافته‌هاي نشان مي‌دهند كه در نام‌هاي ساده و تركيبي زاياترين فرايند واژه‌سازي در گويش لامردي، فرايند كوتاه‌سازي است كه در قالب كوتاه‌سازي پس‌رو، مياني، پيش‌رو و نامنظم نمود يافته است. تكواژهاي تصريفي متعددي متأثر از بافت موقعيتي براي بيان معناي سرزنش (-o l)، تحقير و تصغير (-a k) و تحبيب (-ā و -a ku و -i) به كار گرفته مي‌شوند. در اين ميان، نشانداري تكواژ -o l به جنسيت افراد و نشانداري -a k u به سن و منزلت اجتماعي آنان از جهت كاربردشناختي قابل توجه است. بررسي «نام‌هاي گروهي» و توصيف چهار الگو در ساخت نحوي آن‌ها بخش پاياني اين نوشتار است. نام‌هاي گروهي در گويش لامردي نمايان‌گر بقاي سنتي كهن در نام‌گذاري ايراني است كه به‌ دليل رواج سنت عربي نام‌گذاري افراد در متون رسمي و ديواني، چندان مجال بروز نداشته ولي به‌ طور غيررسمي در گويش‌هاي ايراني باقي مانده است.

The study of morphological and syntactic construction of personal names is one of the areas of linguistic studies which is known as linguistic onomastics. The present study, focusing on personal names in Lāmerdi dialect (a Persian dialect in the south of Fars province, Iran), is one of the first attempts to study personal names in Iranian dialects. In this research, Lāmerdi personal names are divided into ‘simple’, ‘complicated’ and ‘group’ names, and analyzed from a morphological and syntactic point of view. Findings reveal that clipping is the widely-used word-formation process in simple and complicated personal names. This process is categorized into back-clipping, middle-clipping, irregular, and fore-clipping. Influenced by situational context, several suffixes are used to express the meaning of blame (-ol), humiliation (-ak), and endearment (-ā, -aku -i). Among of them –ol and -aku are marked for gender and social status. The study of “group names” and their four syntactic structures is the final part of this article. “Group names” in Lāmerdi dialect represent an ancient tradition in Iranian naming, which, due to the prevalence of the Arabic tradition of naming individuals in official and court texts, did not occur much but remained unofficially in Iranian dialects.