زمان و نمود در دستور سنتي زبان تركي آذربايجاني در مقايسه با رويكرد نظام دستور نقشي

Tense and Aspect in the Traditional Grammar of the Azerbaijani Turkish Language in Comparison with the Approach of the Systemic Functional Grammar نويسندگان [English]

با توجه به اين‌كه منابع دستوري زبان تركي آذربايجاني عموماً بر پاية دستور سنتي است و تمايزي بين عنصر زمان و نمود در اين دستور صورت نگرفته است، بنابراين جستار حاضر به بررسي و مقايسة عنصر زمان و نمود در زبان تركي و انگليسي با رويكرد دستور نقشي هليدي مي‌پردازد. در مرحلة نخست تحليل داده‌ها، پيوندهاي زمان در زبان تركي و سپس ساختار وجه در قالب جملات انگليسي با معادل‌هاي تركي‌شان مقايسه و بررسي شدند كه اين نتايج به دست آمد: در تمامي منابع دستور سنتي تركي آذربايجاني، پيوندهاي - a ir/әr و –m i ş كه بيانگر فرآيند وقوع فعل هستند، به‌عنوان پيوندهاي زمان در نظر گرفته ‌شدند. به‌ بيان ‌ديگر، در دستور سنتي با نوعي از آميختگي زمان و نمود مواجه هستيم. از طرف ديگر، اين تكواژها در رويكرد دستور نقشي در گروه زمان‌داري‌ها قرار نمي‌گيرند، بلكه در بخش باقي‌مانده، نقش اول محمول‌ها يعني فرآيند زماني وقوع فعل را بازي مي‌كنند. همچنين مشخص شد كه تكواژ زمان حال در تركي- برخلاف نگرش دستور سنتي- با عدم حضور پيوند زمان گذشته (di-) نمود پيدا مي‌كند؛ يعني با تكواژ صفر و مطابق دستور نقشي در بخش «محمول» واقع مي‌شود. برخلاف زبان انگليسي كه تكواژهاي زمان‌داري در مواردي به شكل ادغام با فعل واژگاني نمود پيدا مي‌كنند، اين تكواژها در تركي هميشه به شكل تكواژ وابسته، به پاية فعل واژگاني متصل مي‌شوند.

Due to the fact that the grammatical sources of the Azerbaijani Turkish language are generally based on traditional grammar and no distinction is made between the elements of tense and aspect in this approach, so the present study examines and compares these two elements in the Turkish and English languages based on the Halliday’s systemic functional grammar. In the first stage, the conjunctions of tense in Turkish language and then aspect in the form of English sentences with their Turkish equations were compared and examined and the following results were obtained: in all sources of traditional Azerbaijani Turkish grammar conjunctions -'ir ', "ar / әr an‎d - miş, which actually represent the process of occurrence of the verb, are considered as representatives of tense. In other words, in the Turkish traditional grammar we are faced with a kind of fusion of tens and aspect. On the other hand, in the systemic functional grammar, the aforementioned morphemes are not included in the tens group, but, in the residue part, they play the first role of the predicators, i.e., they express the temporal aspect of the occurrence of the verbs. Also it was found that present tense morpheme in the Turkish language – contrary to the traditional grammar - is represented by the absence of the morpheme ‘- di’, that is, with a zero morpheme which according to the systemic functional grammar is placed in the 'predicator section. Tens morphemes in Turkish, unlike in English, which in some cases appear in the form of integration with lexical verbs, are always connected to the lexical verb base in the form of dependent morphemes.