بازشناخت كاركرد قرينه‌هاي مقامي در فهم حديث از ديدگاه شيخ انصاري

The effect of situational contexts in understanding hadith from the perspective of Sheikh Ansari

قرينه‌ها از جهات گونا‌گوني قابل تقسيم هستند كه بنا بر يك تقسيم به دو نوع لفظي و غير لفظي (مقامي) تقسيم مي‌شوند. شيخ انصاري همانند ديگر فقيهان شيعه با تشكيل خانواده‌هاي حديثي در جاي‌جاي مباحث فقهي از قرائن مختلف براي رسيدن به مراد واقعي امام بهره مي‌برد. پژوهش حاضر با روش توصيفي ـ تحليلي به بررسي چهار قرينه غير لفظي (مقامي) پرداخته و به اين نتيجه رسيده است كه: اوّلاً در نظر شيخ انصاري اجماع، يكي از مهم‌ترين قرينه‌هاي غير لفظي است كه حديث‌پژوه را به فهم مراد جدي معصوم راهنمايي مي‌كند؛ ثانياً شيخ اعظم در مقام نظريه‌پردازي فهم و عمل اصحاب را جابر و كاسر نمي‌داند ولي در مقام عمل براي فهم و تحليل دلالي روايات، بارها به فهم و عمل اصحاب استناد كرده است؛ ثالثاً يكي از قرينههاي غير لفظي كه حديث پژوه را به مراد جدّي و واقعي حديث راهنمايي مي‌كند، جايگاه علمي سائل است كه شيخ انصاري هم از اين قرينه در آثار فقهي خود استفاده كرده است؛ رابعاً شيخ انصاري در تراث فقهي و اصولي خود، در مواردي برخي از معاني محتمل را كه مستلزم تخصيص اكثر بوده كنار نهاده است. خامساً شيخ اعظم برخي روايات را با ميزان ناسازگاري با شأن و عصمتِ معصوم سنجيده و با اينكه به لحاظ سند معتبر بوده‌اند، ولي آن‌ها را تأويل برده يا كنار نهاده است.

Contexts can be divided in various ways, which are divided into two types i.e. literal and non-literal (situational) according to one division. Like other Shiite jurisprudents, Sheikh Ansari uses various contexts to achieve the true meaning of Imam by forming hadith families in all jurisprudential discussions (issues). The present research has been involved in studying four non-literal (situational) contexts in a descriptive-analytical method and has concluded that: Firstly, according to Sheikh Ansari, consensus is one of the most important non-literal contexts that guides the hadith-researcher to understand the serious meaning of the Sinless; Secondly, the Grand Sheikh does not consider the understanding and action of the Companions as compensatory but he has repeatedly cited the understanding and action of the Companions to understand and analyze the meaning of the narrations in position of action; Thirdly, one of the non-literal contexts, which guides the hadith-researcher to the serious and real meaning of the hadith, is the scientific position of the seeker and Sheikh Ansari has used this context in his jurisprudential works, too; Fourth, Sheikh Ansari has omitted some possible meanings, which required the allocation of the majority, in some cases in his jurisprudential and principle heritage. Fifth, the Grand Sheikh has measured some narrations with the degree of incompatibility with the dignity and infallibility of the Sinless, and although they have been authentic in terms of the document (instrument), he has interpreted or discarded them.