پديد آورندگان :
منتظري، اشرف دانشگاه آزاد اسلامي واحد گرگان - علوم قرآن و حديث، گرگان، ايران , خاني، حامد دانشگاه آزاد اسلامي واحد گرگان - گروه الهيات، گرگان، ايران , رهنما، هادي پژوهشگاه علوم انساني - مركز پژوهشي مطالعات قرآني، تهران، ايران , ميراني، ارسطو دانشگاه آزاد اسلامي واحد گرگان - گروه الهيات، گرگان، ايران
كليدواژه :
شهيد , تاريخ انگاره , قتل في سبيل الله , آيين باريابي , غرانيق
چكيده فارسي :
در فرهنگ اسلامي معاصر، فردِ اعلاي مصاديق شهيد كشته‌اي دانسته مي‌شود كه جان براي تحقق آرمان‌هاي دين اسلام داده است. بااين‌حال، بازنمون تعريفي از اين مفهوم كه مصاديق مختلف آن در طول تاريخ فرهنگ اسلامي را شامل شود مشكل است؛ چه، در ادوار مختلف، كشته‌شدگانِ معركۀ جنگ، درگذشتگان به امراض دشوار، درگذشتگان هجوم ناجوانمردانه حتي بيرون از جنگ‌هاي رويارو، مردگان در زير آوار يا بر اثر فروكوفتگي، غريب‌مردگان، و هرچه از اين دست را شهيد خوانده، و اغلبِ اين كاربردها را به روايات نبوي مستند كرده‌اند. ازآن‌سو، چنان‌كه مطالعات معاصر نشان مي‌دهد، در قرآن كريم چنين مفهومي را نمي‌توان پي‌جويي كرد. شهيد همواره در قرآن به معناي گواهِ محكمه است و تنها يك مورد عبارت قرآني مي‌توان يافت كه در آن براي اشاره به كشتگان راه دين از شهيد و هم‌خانواده‌هايش استفاده شده باشد. در روايات نبوي نيز، اولاً، شهيد در مفهومي اعم از كشتۀ راه دين كاربسته شده است و ثانياً مفهوم آن با مدلول قرآني شهيد يعني گواه محكمه تطابق ندارد. معلوم نيست شهيد از چه زمان دچار تحول معنايي گرديد و در معناي كشتۀ راه دين كاربسته شد؛ هم‌چنان كه معلوم نيست چرا در حجم قابل‌توجهي از روايات نبوي، تعبير شهيد معنايي متفاوت با كاربردهاي قرآني آن يافت. براي جستن پاسخ بايد نخست شواهد بازمانده از كهن‌ترين دوران كاربست شهيد در معناي كشتۀ راه دين را بازخواني كرد؛ بدان اميد كه بتوان تصويري از كهن‌ترين درك از مفهوم شهيد بازنمود. مطالعۀ كنوني با همين هدف صورت مي‌پذيرد.
چكيده لاتين :
In the contemporary Islamic culture, the highest example of a Shahid (martyr) is a killed person who has given his life to achieve the ideals of Islam. However, it is difficult to provide a definition that includes its various examples throughout the history of Islamic culture; because during different periods, many instances such as the killed on the battlefield, those who have died due to the refractory diseases, unfair invasions even outside the face-to-face wars and the falling of a building, dead persons who were away from their hometown, and other such cases have been considered as a martyr and most of them have been documented in the narrations of the prophet. On the other hand, according to the current studies, this concept can't be found in the Holy Quran. In this Divine book, Shahid always means a court witness except in one case in which this word and its derivatives have been used to refer to the killed in the way of religion. In the prophetic narrations, not only the word Shahid has been used in a general sense including the killed person in the way of religion, but also its concept isn't in conformity with its Quranic meaning that is a court witness. It's not clear when this word has undergone a semantic change and has been used in the meaning of a killed person in the way of religion. Also, it's not known why in the considerable volume of the prophetic narrations, this word has found a different meaning from its Quranic usages. To reach the answer, first of all, we should reconsider the remaining evidence from the oldest period of this usage i.e., a killed person in the way of religion. In this way, we hope to show a picture of the oldest understanding of the concept of Shahid. With this aim, this article is conducted.
