بررسي گسترش معنا و بافت كاربردي واژه‌ها و عبارت‌هاي مذهبي در فارسي گفتاري بر پايه نظريه ربط

Extension of the Meaning and Physical Context of Religious words and Expressions in Spoken Persian: A Relevance-Theoretic Analysis

زبان فارسي ‌واژه‌ها و عبارت‌هاي مذهبي بسياري را از عربي وام گرفته است. شماري از اين واژه‌ها و عبارت‌ها نسبت به معنا يا بافت كاربردي اوليه‌شان دستخوش انواع گسترش معنا يا گسترش بافت كاربردي شده‌اند. منظور از گسترش بافت كاربردي اين است كه معناي اولية اين واژه‌ها و عبارت‌ها تغيير نكرده، بلكه افزون بر به كار رفتن با معني اولية خود و در بافت اولية خود كاربرد آنها به ساير حوزه‌ها يا بافت‌ها گسترش پيدا كرده است. پيكرة زباني مورد بررسي شامل مجموعة واژه‌ها و عبارت‌هاي مذهبي بوده كه چه با تغيير معنا يا گسترش بافت كاربردي و چه بدون هر گونه تغييري در گفتار به كار مي‌روند. روش شناسايي و تشخيص نوع تغيير يا گسترش در واژه‌ها و عبارت‌هاي مذهبي مبتني بر شم زباني نگارنده بوده است. پژوهش پيشِ رو با ارائة نمونه‌هاي بسياري چگونگي اين تغييرها و گسترش‌ها را در چارچوب نظرية «ربط» اسپربر و ويلسون(1986) مورد بحث قرار مي‌دهد. نتايج به دست آمده از اين پژوهش نشان مي‌دهد كه گويشوران زبان فارسي با توجه به دانش‌‌ها، تجربه‌ها و اطلاعات زمينه‌اي فرهنگي مشتركشان پيرامون واژه‌ها و عبارت‌هاي مذهبي هم معناي اولية واژه‌ها و عبارت‌هاي مذهبي را مي‌دانند، هم به معاني و كاربرد گسترش‌يافتة آنها دسترسي دارند. مطابق با نظريه «ربط» هنگامي كه شنونده واژه‌ يا عبارتي مذهبي را دريافت مي‌كند، با در نظر گرفتن بافت موقعيت، آن را با اطلاعات زمينه‌اي خود مي‌سنجد و تطبيق مي‌دهد و سرانجام درك مي‌كند كه منظور گوينده معني اولية آن واژه‌ و عبارت مذهبي، يا معني گسترش‌يافتة آن است.

Persian has borrowed numerous religious (Islamic) words and expressions from Arabic. However, a number of these words and expressions have undergone extension of meaning and/ or physical context. Extension of the physical context means that the original meaning and the physical context of some of these words and expressions have not changed; rather they are used in other physical contexts in addition to their original contexts. The corpus under study includes religious words and expressions used in spoken Persian with or without extension of meaning and physical context. Identifying whether a word or an expression has undergone extension of meaning and physical context is based on the linguistic intuition of the author as a native speaker of Persian. This research presents several examples and discusses them within the framework of Relevance theory (Sperber & Wilson, 1986). In line with this theory, there exists a combination of knowledge, experiences and shared background cultural information about religious words and expressions in the mind of every Persian speaker. Using this combination, not only Persian speakers are aware of their original meanings and physical contexts but also they have access to their extended meanings and/ or physical contexts. In accordance with the Relevance theory, when a Persian speaker hears a religious word or expression s/he considers the physical context to evaluate it and then matches it with her/his background cultural knowledge in order to figure out if the speaker intended its original meaning or its extended meaning.