فردوسي و هويّت ملّي ايرانيان

Ferdowsi and Iranians' National Identity

در ميان آثار فاخر فارسي، درون مايۀ هيچ اثري به اندازۀ شاهنامۀ فردوسي با موضوع «مليّت ايراني» و «هويّت ملّي ايرانيان» گره نخورده است. عناصر و نمادهاي ملّي نظير «سرزمين» با مرزهاي مشخّص جغرافيايي (خواه اساطيري يا واقعي)، آداب و رسوم و سنن، تاريخ، زبان ملّي مشترك و بالاخره جايگاه مردم و دين و دولت، جاي جاي در اين اثر سترگ و بي همتا تظاهر يافته است و به همين لحاظ شاهنامه را به حق «سند هويّت ملّي ايرانيان» دانسته اند. اما اينكه دوام و بقاي «مليّت ايراني» تا چه اندازه مديون حكيم طوس و شاهنامۀ او است، پرسشي است كه گرچه در وهلۀ نخست پاسخ بدان دشوار مي نمايد، ليكن به نظر مي رسد با مرور اجمالي تكوين پديده هايي كه به شكل گيري «مليّت ايراني» در جهان باستان و به تبع آن تدوين و تنظيم افسانه ها و روايت هايي انجاميد كه به طريق تاريخ روايي در باب تكوين مليّت و مظاهر مختلف فرهنگي ايرانيان بازگو شده اند، بتوان پاسخي مناسب براي آن ارائه كرد.

Among fine Persian works, the theme of any work is not as closely related to the subject of "Iranian nationality" and "Iranians national identity" as Ferdowsi's Shahnameh. Elements and national symbols such as "land" with specific geographical boundaries (whether mythical or real), customs and traditions, history, common national language and finally the position of people, religion and government, have been reflected everywhere in this great and unique poem. In this regard, Shahnameh has rightly been considered as the "document of national identity of Iranians". But to what extent the survival of the "Iranian nation" may owe much to the sage of Tus and his Shahnameh is a question that, although difficult to answer in the first place, seems to be possible to provide a suitable answer to it with a brief review of the development of the phenomena that led to the formation of "Iranian nation" in the ancient world and consequently, the compilation and arrangement of legends and narratives recounted through the legendry history of Iran about the formation of the nation and various cultural manifestations of the Iranian nation.